Phan Phú Hiệp - MỘT GÓC BIÊN HÒA XƯA: TIỆM CHO THUÊ SÁCH NAM TẠO

Một góc Biên Hòa xưa: Tiệm cho thuê sách Nam Tạo

Trước 1975, bên cạnh việc giải trí và nâng cao kiến thức qua các phương tiện truyền thông phổ biến như TV, Radio, báo chí… người dân Biên Hòa (BH) quê tôi còn có thú tiêu khiển rất thanh tao là tìm sách và đọc sách.

Thời ấy, ta dễ dàng nhìn thấy hình ảnh người dân từ nhiều thành phần khác nhau trong xã hội thường có thói quen đến các nhà sách Huỳnh Hiệp, Thiên Tứ, Minh Trí... để tìm và mua sách. Khi gặp một quyển sách hay, họ tự nhiên giở trang đầu để đọc thử mà không gặp bất kỳ sự phàn nàn nào tự chủ tiệm. Lúc ấy, các nhà sách ngập tràn đủ mọi thể loại sách với nhiều nhà xuất bản (XB) khác nhau để đáp ứng nhu cầu đa dạng của độc giả.

Nhưng không phải người dân nào cũng đủ tiền để mua sách mới về đọc, nên họ tìm đến những tiệm cho thuê sách với giá cả phải chăng phù hợp với túi tiền.

Tôi không nhớ rõ BH thời ấy có bao nhiêu tiệm cho thuê sách, nhưng tôi chỉ biết hai tiệm chính: một tiệm đối diện cổng trường trung học Ngô Quyền mang tên Dư Ậm và một tiệm rất nổi tiếng Nam Tạo, tọa lạc nơi góc đường Trịnh Hoài Đức và Hưng Đạo Vương.

Tiệm Dư Âm có lượng đầu sách cho thuê không nhiều, chủ yếu là sách tiểu thuyết tình cảm của Quỳnh Dao, Lệ Hằng, Nghiêm Lệ Quân, Nhã Ca… và các loại sách tuổi hoa (loại hoa xanh, hoa tím) giành cho phần lớn độc giả là các nữ sinh.

Tôi thích đến tiệm Nam Tạo để thuê sách hơn, vì nơi đây có rất nhiều sách đủ mọi thể loại, lại gần nhà. Tiệm Nam Tạo là một căn nhà trệt, có diện tích không lớn lắm, nhưng lúc nào cũng đông khách, nhất là vào buổi chiều sau giờ làm việc. Chủ nhân tiệm là một người đàn đông trung niên, rất lịch thiệp và vui vẻ với khách. Giúp việc cho ông là 1-2 thiếu niên khoảng 14-15 tuổi. Điều đặc biệt tạo cho khách nhiều ấn tượng thú vị là ông chủ có trí nhớ siêu phàm. Dù quản trị một số lượng sách đồ sộ trong tiệm, nhưng chỉ cần khách nói tên tựa quyển sách, là ông biết ngay sách đã cho thuê hay vẫn còn trong tiệm, sau đó ông bảo người phụ việc đến các ngăn kệ X, Y, Z tìm và giao sách cho khách trong một thời gian rất ngắn. Thỉnh thoảng khi vui chuyện, ông cũng có thể tóm tắt sơ lược nội dung của một số quyển sách đang thịnh hành khi khách hỏi.

Khách đến thuê sách chỉ trả một số tiền thế chân bằng nửa giá trị quyển sách, tiền thuê sách được tính theo ngày. Khi khách trả sách, chủ tiệm hoàn trả lại tiền thế chân hoặc giữ lại làm tiền gối đầu cho đợt thuê sách mới. Thời ấy, chưa có máy tính hoặc công cụ hỗ trợ nào, việc ghi chép sổ sách theo dõi hoàn toàn thực hiện bằng tay, nhưng ông chủ và các cộng sự phối hợp nhịp nhàng, ghi chép nhanh gọn chính xác, không xảy ra bất kỳ sai sót nào.

Đến với tiệm Nam Tạo, dân ghiền đọc sách có thể tìm được bất kỳ thể loại sách nào, thậm chí khan hiếm ở các nhà sách lớn. Sách cho thuê đắt hàng nhất vào thời ấy là các bộ sách kiếm hiệp (Truyện Chưởng) của Kim Dung như: Anh hùng Xạ Điêu, Thần Điêu đại hiệp, Tiếu ngạo giang hồ, Lục mạch thần kiếm, Lộc Đỉnh Ký, Ỷ thiên Đồ Long Ký…ngoài ra, còn có các loại sách tiểu thuyết tình cảm gia đình-xã hội của các tác giả trong nhóm Tự lực văn đoàn, các tác giả Quỳnh Dao, Lệ Hằng, Bà Tùng Long, Hồ Biểu Chánh, Lê văn Trương, Võ Hồng, Hoàng Hải Thủy, Nhật Tiến…; Có các loại truyện Tàu của nhà XB Xuân Thu ; Các loại sách học làm người ; Các loại sách loại khoa học viễn tưởng; Các truyện trinh thám Z-28; Các loại sách dành cho tuổi mới lớn của nhà văn Duyên Anh như Thằng Vũ, Chương Còm, Thằng Côn,Con Thuý… cùng các loại sách về giang hồ, nghĩa khí của ông; Các loại sách tuổi hoa ( hoa xanh , đỏ, tím); Các loại truyện bằng tranh của nhà XB “Sách Vàng”; Các loại sách về võ thuật, thể dục thể thao, và rất nhiều thể loại khác.

Khách đến tiệm Nam Tạo, ít khi thuê một quyển sách mà họ thuê rất nhiều sách, đặc biệt là các bộ truyện chưởng Kim Dung, nhiều người đã thuê trọn bộ về xem. Nhiều người mê đọc sách đến độ sau khi thuê sách tại đây, chưa kịp đem về nhà, mà họ ngồi trên xe gắn máy hoặc xe đạp giở sách đọc ngay trước cửa tiệm.

Ở tuổi thiếu niên thời ấy, tôi thường đến tiệm thuê các loại truyện phù hợp với lứa tuổi như: tuổi hoa (Loại hoa xanh, đỏ), truyện trinh thám, khoa học viễn tưởng, truyện kinh dị, truyện lịch sử, đôi khi là vài bộ truyện chưởng trong các dịp nghỉ hè và đặc biệt là các bộ truyện Tàu như Tam Quốc Chí, Thủy Hử, Phong Thần, Tây Du Ký…

Lúc còn sinh tiền, Ba tôi thích đọc nhiều truyện Tàu của nhà xuất bản Tín Đức Thư xã. Ông cũng cho tôi đọc thử vài quyển truyện Tàu như Đông Châu Liệt Quốc, Tiết Đinh San, Hán Sở Tranh Hùng… Tôi nhận xét hầu như tất cả truyện Tàu luôn đề cao những tấm gương trung hiếu tiết nghĩa, về thuật dùng binh, dùng người với nhiều tình tiết gay cấn , diễn tả những âm mưu và các trận đấu quyết liệt giữa các phe phái, giữa các nước lân bang với nhau. Từ những trận thư hùng đó, luôn xuất hiện những người trung trực, kẻ gian xảo, nịnh thần, hôn quân và minh Chúa rất ấn tượng.

Từ sở thích mê đọc truyện Tàu, tôi chuyển sang mê truyện chưởng của Kim Dung lúc nào không hay. Phải công nhận Kim Dung Tiên Sinh có biệt tài viết truyện rất hay.Các câu chuyện của ông đều dựa trên những nghiên cứu về sự kiện lịch sử, văn hóa, y thuật, võ thuật kỳ bí của các thời đại xa xưa, qua đó, diễn đạt tình tiết có lớp lang rất ly kỳ, hấp dẫn và khó dự đoán trước chuyện gì sẽ xảy ra, khiến truyện của ông như có ma lực quyến rũ độc giả phải tìm đọc hết chương này đến chương khác, hết quyển này đến quyển khác.

Một kỷ niệm vui là vào năm 1972, trong dịp nghỉ hè, tôi được gia đình cho đi thăm Ông tôi ở Vũng Tàu (VT) một tuần. Trước khi đi, tôi đến Nam Tạo thuê 7 quyển Anh Hùng Xạ Điêu (Trọn bộ 16 quyển) với ý định mỗi ngày đọc 1 quyển để giải trí.

Nhưng ngay từ những trang đầu tiên của quyển 1, có nhiều tình tiết ly kỳ hấp dẫn đã cuốn hút tôi phải đọc tiếp. Kết quả là chưa đến 2 ngày, tôi đã đọc hết vèo cả 7 quyển. Các ngày còn lại ở VT, tôi cứ luôn nôn nóng mong sao cho sớm hết kỳ nghỉ để về Nam Tạo thuê tiếp số tiếp theo của bộ sách.

Tiệm Nam Tạo tọa lạc, trên đường tôi đi học hàng ngày, nên thỉnh thoảng trong các buổi chiều nhàn rỗi đi học về, tôi thường ghé nơi đây, không phải để thuê sách mà chỉ để xem danh mục sách mới về và để được hòa mình vào một không khí sinh hoạt văn hóa dễ thương là tìm sách và đọc sách của người dân quê tôi lúc bấy giờ. Thật vậy, sự kết hợp hài hòa giữa một thế giới sách muôn màu muôn vẻ tại tiệm này và sự khao khát kiến thức của những người thích đọc, đã tạo nên một nét sinh hoạt văn hoá độc đáo của người dân tại một góc phố nằm trên con đường trung tâm sầm uất bậc nhất của Biên Hòa.

Cuối tháng tư năm 1975 miền Nam VN bước sang một Chapter mới. Cùng chung số phận với các nhà sách và cho thuê sách khác, tiệm Nam Tạo đã đóng cửa và toàn bộ sách bị thu gom để tiêu huỷ hoặc trôi dat nơi nào không ai biết. 
  

Trong những năm đầu thập niên 1980s, lúc còn học ở Sài Gòn, tôi có thói quen cuối tuần thường đi dạo tại chợ bán sách cũ ở đường Đặng Thị Nhu (Quận 1). Nơi đây có rất nhiều sách cũ phong phú với nhiều thể loại khác nhau.Tôi đến đây, chủ yếu là ngắm nhìn những sách ngày xưa mình đã đọc cho đỡ nhớ chứ không đủ tiền để mua lại tất cả. Đôi khi tình cờ, tôi cũng xem được một vài quyển sách xưa, bên trong trang bìa có ghi chú nhiều dòng ngày tháng và đã gạch đi. Tôi đoán đây là sách đã cho thuê và biết đâu, nơi xuất xứ của nó có thể từ tiệm sách Nam Tạo ở quê tôi năm xưa đã trôi dạt đến đây?

Ngày nay, những chiếc Smart phone, Laptop, iPad… đã dần thay thế các quyển sách cũ và làm thay đổi thói quen đọc sách của nhiều người. Nhưng riêng tôi, vẫn thích được cầm một quyển sách xưa trên tay, để cảm nhận lại mùi mực trên giấy ố vàng, được sờ chạm vào bìa sách và chầm chậm giở từng trang để khám phá những nội dung thú vị bên trong, và cũng để hoài niệm lại một thời niên thiếu háo hức đi tìm sách đọc tại Nam Tạo- Tiệm cho thuê sách một thời vang bóng- của BH xưa.

(Ảnh sưu tầm)

Hiep Phan—02/2023