Nhận định về ba vai trò của Bảo Đại: Vua, Cố vấn tối cao, và Quốc trưởng (P2)

Bảo Đại với tuổi thơ ở Huế

Thật sự người ta biết rất ít về giai đoạn tuổi thơ của ông Bảo Đại cũng như của bà Nam Phương. Nhưng nhờ có cuốn Hồi ký của ông mà người ta biết được đôi điều.

Khi ông được hai tuổi thì cha là Khải Định lên ngôi vua.

Theo lời ông kể lại:

“Và đến lúc ông được 5 tuổi, ông dọn ra ở một căn nhà bên cạnh điện Kiến Trung. Căn nhà có một phòng ngủ, một phòng khách và một phòng ăn và một vài trái nhà phụ dành cho gia nhân. Ông cho biết, ông có vài người hầu hạ. Mỗi ngày có quan phụ đạo đến dạy học. Và cũng chính vị quan này sau tháp tùng Bảo Đại sang Pháp. Bảo Đại đã sống một mình như thế trong 4 năm. Việc học là để chuẩn bị cho ông sau này trở thành Hoàng Đế, quan tòa tối cao và làm cha mẹ dân, và con của Trời.” (S.M. Bao Daï, ibid., trang 17)

“Ông cho biết là thỉnh thoảng vua cha có đến thăm để xem xét việc học hành của ông và lâu lâu ông được ăn chung với vua cha. Và thật họa hiếm, ông được theo vua cha sang trò chuyện với ông Pasquier. Điều này cho thấy giữa đại diện người Pháp và vua Khải Định có mối giao hảo tốt đẹp. Nó cũng là đầu mối sau này cho việc Bảo Đại sang Pháp học. Ông P. Pasquier có hai đứa con cùng cỡ tuổi với Bảo Đại và chúng nói được tiếng Việt nên Bảo Đại chơi thân được với chúng.” (S.M. Bao Daï, ibid., trang 18.)

“Về ngoại hình lúc còn nhỏ, ông Bảo Đại cũng chỉ là một đứa trẻ bình thường không có dấu hiệu gì cao lớn cả. Ông cho biết lúc 9 tuổi, ông chỉ cân nặng hơn 20 kilo. Theo ông có thể vì không vận động thể thao và cách ăn uống có thể thiếu dinh dưỡng. Cũng theo ông, tử suất trong những hoàng tử rất cao. Nhưng Bảo Đại sau này lớn lên ở bên Pháp, do ăn uống đầy đủ, chơi thể thao nên thân hình phát triển. Ông cho hay, lúc 16 tuổi, ông đã là một thanh niên cường tráng rồi.” (S.M. Bao Daï, ibid., trang 19)

Vì thế, Bảo Đại là ông vua duy nhất của mấy trăm năm nhà Nguyễn, có thân hình cao lớn và tuổi thọ cao nhất, 84 tuổi.

Về tuổi thọ của các dòng họ vua chúa, có thể Bảo Đại không muốn nhắc tới cái tệ nạn vua có nhiều vợ, và đó mới là nguyên nhân chính cho việc có sinh mà không có dưỡng.

Trong một bài viết cũ nhan đề “Tấm vải bọc điều”, có một số nhận xét như sau:

“Ngoài Hoàng hậu vua có lệ nạp phi. Không phải một người mà nhiều người, con số lên đến trăm hoặc hơn thế nữa. Nhiều cung phi gốc chỉ là kẻ hầu hạ, thị nữ. Có thời kỳ trong nước có hạn hán, Minh Mạng cho là trong cung có nhiều chướng khí nên đã cho thải về dân gian 100 cung phi. Riêng dòng con của Minh Mạng có cả thảy 78 hoàng tử và 64 công chúa. Thiệu Trị có 29 hoàng tử và 35 công chúa. Tính chung chỉ trong bốn triều vua có cả thẩy 250 hoàng tử và công chúa.

Nếu tính thêm con của các hoàng tử, công chúa, phải cộng thêm 400 người nữa.

Tình trạng ấy đẻ ra nhiều tệ hại đến nỗi trong lý lịch ghi, “Sinh mẫu là ai không rõ”.

Minh Mạng có 64 công chúa, nhưng chép vào truyện chỉ có 48 người. Tuổi thọ trung bình là 21 tuổi. Đặc biệt, trong số công chúa từ số 55 trở đi, có 3 người không được chép vào truyện. Năm công chúa cuối cùng thì lần lượt chết vào năm 7 tuổi, 9 tuổi, 5 tuổi, 24 tuổi và 25 tuổi. Và nếu tính tuổi thọ của các hoàng nữ chót đời Minh Mạng thì tuổi thọ trung bình là 8,7 tuổi. Các công chúa quả vắn số.

Sang đời Thiệu Trị. Vua Thiệu Trị có 35 công chúa, chỉ có 29 có tiểu sử. Trong số có 11 người sống dưới 5 tuổi. Tuổi thọ trung bình của của 29 người là 15 tuổi.”
(Nguyễn Văn Lục, “Tấm vải bọc điều”, Talawas, 15-4-2004)

Về dòng giống Bảo Đại thì có nhiều tin đồn đãi lắm cả từ trong nước ra đến hải ngoại. Trích đoạn trên, người viết thấy rằng việc truy cứu lai lịch vua Bảo Đại con ai cũng như việc tìm cách biện hộ tính chính thống của ông xét ra là không mấy cần thiết.

Tự Đức không có con chỉ có con nuôi rồi cũng chính thức được tôn xưng lên ngôi vua cũng là lẽ bình thường. Bảo Đại đã chính thức được vua cha là Khải Định nhìn nhận, nuôi dưỡng và để cho Pháp lo cho tương lai của con của mình, 9 tuổi đem sang Pháp học, để chuẩn bị sau này nối nghiệp cha tưởng như thế đã là đầy đủ bổn phận.

Người đời sau nếu có thắc mắc về dòng giống của Bảo Đại cũng chỉ là hệ quả trực tiếp của hủ tục đa thê của triều đại phong kiến chứ không đặt vấn đề tính chính thống của ngôi vua.

Con ai cũng được, con rơi cũng đành, con nhà dân giả không gốc gác nào đã sao? Vấn đề là khi ông đã lên làm vua, được ăn học đến nơi đến chốn rồi làm cố vấn tối cao của chính phủ Hồ Chí Minh và sau chót là Quốc Trưởng Quốc gia Việt Nam, Bảo Đại đã làm được những việc gì xét ra có lợi cho đất nước? Tất cả, từ ngai vàng, chức Cố vấn Tối cao đến ghế Quốc trưởng đều không phải do dân chúng trao cho ông.

Việc phế lập, chọn người kế nghiệp trước thời Bảo Đại đã không còn ra thể thống gì nữa như lịch sử đã cho thấy. Thành Thái nửa điên khùng với dục vọng bệnh hoạn đã ngủ với người một người hầu cận và người này đẻ ra Duy Tân.

Báo chí Pháp qua tờ Illustration đã mô tả cuộc tuyển chọn thái tử này một cách khinh bỉ và ngạo mạn như sau:

“Một buổi sáng, khi mặt trời vừa mới mọc, quan Khâm Sứ và quan Toàn Quyền đi cùng với một bác sĩ quân y ở nhà thương, có 5 vạch đến cung điện để tìm xem ai có thể làm vua. Thật là một số phận kỳ lạ đã dành cho hai quan chức của Cộng Hòa Pháp. Họ đã tỏ ra thật trịnh trọng cho phù hợp với một nhiệm vụ như thế này, hai vị đã vào đến hậu cung. Tại đây, mọi người từ phụ nữ đến trẻ em cũng như thái giám bắt đầu la hét vì sợ hãi. Giữa cảnh ồn ào đến kinh khủng, hai viên chức chính phủ và viên sĩ quan quân y cố tập họp các hoàng tử kế vị đang chạy tán loạn vì hoảng sợ. Cuối cùng họ cũng tập hợp được đám đông và quan toàn quyền nhường lại vai trò cho ông bác sĩ quân y. Và đến lượt viên bác sĩ quân y có nhiệm vụ chọn đứa trẻ nào xét ra có đủ điều kiện nhất để làm vua. Chắc hẳn là viên sĩ quan thực dân này thấy bối rối vì chỉ quen khám cho lính tráng, nhưng rồi ông lấy lại bình tĩnh ngay và chăm chú một cách thận trọng, ông bắt đầu công việc khám. Ngay lúc ban đầu ông đã loại bỏ đứa trẻ lớn hơn cả:

“Các vị hãy nhìn cái trán này. Tai thì giỏng ra. Mắt nhìn lấm lét. Cậu trai này suy nhược dinh dưỡng, nhỏ bé. Giống tạng ông bố. Nào cậu, hãy nói mấy lời xem nào? Một đứa trẻ trông đần độn, chỉ biết bập bẹ được vài câu. “Các ông đã nghe thấy tôi nói điều gì rồi chứ? Thấy không, cậu trai này đần độn quá. Thôi đến lượt cậu trai khác vậy.” Cuộc khám lại đã tiếp tục. Các hoàng tử kế vị đều mang những khuyết tật của cha họ truyền lại. Tất cả đều có bộ mặt khó coi, chân tay khẳng khiu, điệu bộ xảo trá. Chính vì thế người ta nghĩ đến cậu bé Duy Tân hoàng tử thứ năm của vua Thành Thái, con một bà hầu gái của bà phi. Người ta không thấy cậu bé đâu cả trong đám anh em của cậu, vì cậu đã vị vua cha do tính nết bất thường đã còng chân cậu bằng cùm sắt và tống giam vào ngục cùng với những đứa trẻ khác con các quan đại thần. Khi nhìn thấy đoàn người bước vào phòng giam, cậu bé bắt đầu khóc, vừa giậm chân gọi mẹ, nhưng viên sĩ quan quân y đã vào lôi cậu ra chỗ ánh sáng thản nhiên quan sát cậu bé.

“Trời đất? Coi bộ cậu trai này trông được?” Ông ta vừa nhận xét vừa vuốt ve cậu bé chẳng khác nào ông phải chọn trong đàn chó mới đẻ, chọn con khá nhất thay vì sẽ phải đem đi dìm nó xuống nước. Cậu trai này có đôi tai quá lớn, răng hỏng hết, nhưng vẫn còn khá hơn cả. Các ông thấy vừa ý không? Thôi chọn cậu trai này đi. Cậu trai được nhìn nhận là đủ tiêu chuẩn lên làm vua, cậu bị lôi ra khỏi nhà ngục miệng vẫn còn la hét.”
(Daniel Grandclement, ibid., trang 62-64)

Vua Duy Tân cũng gốc gác con nhà tiện dân, tại sao khi được đưa lên ngôi vua, đã không ai nói gì?

Vả lại, nếu muốn rõ trắng đen thì ngày nay cho thử cấu tử cơ bản của tế bào di truyền (DNA), nào có khó khăn gì để đập tắt dư luận đồn thổi?

Vấn đề quan trọng hơn là nhìn sang các nước láng giềng chung quanh như Nhật, Thái Lan để xem các đời vua của họ đã sống và đã trách nhệm điều khiển đất nước như thế nào.

Chương mở đầu cuốn sách của vua Bảo Đại thật ra ngay dòng đầu tiên, ông đặc biệt chú trọng viết về bài diễn văn của Thống sứ Bắc Kỳ (Résident Supérieur) Pierre Pasquier đọc ngày 28 tháng tư, 1922, lúc Bảo Đại được chín tuổi.

Đây là một trong những bài diễn văn rất súc tích và đầy tràn sự tin tưởng và gửi gắm vào vị vua tương lai của triều Nguyễn. Sau đây là phấn trích dịch tóm lược một vài đoạn:

“… Prince, vous êtes jeune, mais déjà vous portez en vous tous les espoirs d’un noble dynastie et de tout un peuple. Vous êtes sympathique, et dans la vieille France, rien qu’à vous voir on vous appelerait volontiers “le gentil dauphin” […] La France vous apprendra à être un prince ouvert au progrès, bon et humain étendant son regard, portant son esprit sur un plus vaste horizon, un prince cultivé, sincère loyal et franc. Franchise vient de France. Et avec elle, un roi est sur de laisser un nom sans tâche dans l’Histoire.”
(S.M. Bao Daï, ibid., trang 11)

(“Thưa thái tử, ngài tuy còn trẻ, nhưng ngài đã mang trong mình trọng trách là nguồn hy vọng cao quý của cả một triều đại. Ngài được yêu mến và theo tinh thần cổ truyền của người Pháp, chỉ việc nhìn thấy thái tử người ta sẽ gọi thái tử là hoàng tử thừa kế ngôi vị dễ thương […] Nước Pháp sẽ là cơ hội giúp thái tử học hỏi trở thành một thái tử cởi mở sẵn sàng học hỏi các tiến bộ, một con người tốt và có lòng nhân trải rộng tầm nhìn và tinh thần ra một chân trời rộng mở hơn, một thái tử có kiến thức trung thực và thẳng thắn. Tinh thần thẳng thắn ấy thái tử sẽ được học hỏi từ nước Pháp. Và với tinh thần ấy, nhà vua chắc chắn sẽ để lại một tên tuổi không tì vết trong Lịch Sử.”)

Sau bài diễn văn của Pierre Pasquier dĩ nhiên có bài đáp từ rất nồng nhiệt, bày tỏ lòng sung sướng của vua Khải Định khi thấy con mình được trao cho một người bảo hộ sang Pháp học và sau này về nối nghiệp. Tiếp theo sau là các buổi lễ liên tiếp trong đó có lễ ký kết giữa Khải Định và toàn quyền Pháp có sự hiện diện đầy đủ các viên chức Việt Pháp. Tiếp diễn ngày hôm sau là buổi tiễn đưa vua Khải Định và Hoàng tử Vĩnh Thuỵ sang Pháp. Có thể nói đây là một buổi đưa tiễn rất trang trọng và đình đám nếu so với số phận của Hàm Nghi, Thành Thái hay Duy Tân.

Bảo Đại đã dành nhiều trang kể lại từng chi tiết nhỏ một để mô tả đầy đủ với một thái độ rất thích thú. Lúc bấy giờ đã có đường xe hỏa và họ được dành một toa xe đặc biệt có đầy đủ tiện nghi để đi vào Tourane.

Đây là lần đầu tiên, Bảo Đại được đi ra ngoài và cũng là lần đầu tiên được đi xe lửa. Tình cảm của ông lúc bấy giờ là tò mò và ngạc nhiên từng thứ một như một khám phá lần đầu.

Tuy nhiên, việc gửi gắm Bảo Đại cho ông bà Charles (Cựu Khâm sứ Trung Kỳ 1913-1920 Résident supérieur de l’Annam, Jean François Eugène Charles),  sang Pháp học dưới mắt nhiều người cho đến bây giờ chẳng khác gì một thứ con tin để sau này khi học thành tài, Bảo Đại về nước phục vụ cho quyền lợi của người Pháp. Nhất là sau này, ông lại được ông bà Charles dàn xếp một cuộc hôn nhân giữa Bảo Đại và bà Nam Phương, một phụ nữ tây học, con nhà giàu có nhất xứ Nam Kỳ lại thêm có gốc đạo Thiên Chúa.

Hai yếu tố trên tạo ra một dư luận không tốt về bảo Đại.

Dù sao dư luận cũng có phần đúng của nó theo cái nhìn bề ngoài. Nhưng cho dù người Pháp có chủ tâm như thế đi nữa, tất cả còn tùy thuộc thái độ, sự chọn lựa cũng như chí hướng của Bảo Đại.

Xét về mặt hoạt động, người ta cũng không quên là khi Nhật lật đổ Pháp trên toàn Đông Dương và tuyên bố trao trả độc lập cho Việt Nam, 10 tháng 3, 1945, chính cựu hoàng tuyên bố như sau:

“Ngày 14 tháng 8, vua bảo Đại ban chiếu:
Trẫm tuyên bố hủy bỏ hết những hiệp ước bất bình đẳng mà nước Pháp đã ép buộc nước Việt Nam ký ngày 6 tháng 6 năm 1862 và ngày 15 15 tháng 3 năm 1884.
Vậy từ nay, toàn hạt xứ Nam Kỳ thuộc chủ quyền Đế quốc Việt Nam.

Phụng ngự ký Bảo Đại.”
(Nguyễn Kỳ Nam, Hồi Ký 1925-1864, Tập II: 1945-1954, Giáp Thìn, trang 168

Khi có cơ hội và hoàn cảnh chính trị cho phép thì Bảo Đại cũng chẳng ngại gì phủi tay nhà nước Bảo Hộ đã có công nuôi dưỡng ông từ nhỏ tới lớn. Thực ra độc lập ở đây là độc lập như một nước trong Khối Thịnh vượng chung Đại đông Á của Nhật, thế lực dứng sau tuyên ngôn của Bảo Đại lúc đó.

Tuổi trẻ ở Pháp

Có thể nói không một ai có thể may mắn hơn Bảo Đại trong thờời gian đi học ở Pháp. Sau đây là tóm tắt những trang nhật ký của Bảo Đại trướcc khi trích dẫn thêm tài liệu.

Về mối tương quan giữa ông bà Charles và Bảo Đại đúng nghỉa ra chỉ là mối tương quan chính trị giữa một người thay mặt chính phủ Pháp và một con tin là Bảo Đại. Nhưng khi đọc toàn bộ phần hồi ký này cho thấy mối tương quan chính trị ấy trở thành tương quan thân mật giữa cha mẹ và con cái. Ông bà Charles đã xử sự như người cha mẹ trong gia đình.

Đó là những tình cảm tự nhiên nảy sinh. Tôi không thấy được một ý đồ xấu hoặc đen tối nào của ông bà Charles muốn uốn nắn Bảo Đại để trở thành một thứ tay sai cho Pháp. Nhưng cái gì họ coi là tốt nhất, trường học tốt nhất đến đời sống vật chất, họ đề cung cấp cho cuộc sống của Bảo Đại hơn cả những con nhà khá giả ở Pháp. Nào tập đàn, tập đua ngựa, đi săn, đi nghỉ hè, đi du lịch, về sống đồi sống quê với gia đình, chia sẻ vui mừng vì sự tiến bộ, mức hội nhập nhanh chóng của Bảo Đại.

Và điều này được chính Bảo Đại nhìn nhận.

Chính Bảo Đại thú nhận ông bà Charles đã đón nhận một trách nhiệm nặng nề khi nhận chăm sóc Bảo Đại. Chẳng những vậy, ông bà đã coi Bảo Đại như chính con của họ. Theo Bảo Đại, ông Charles, tính tình khép kín trong khi bà Charles tính tình cởi mở hơn. Bà là người sùng đạo, nhưng không thấy chỗ nào cho thấy bà tìm cách gây một ảnh hưởng tôn giáo của bà với Bảo Đại. Bảo Đại viết ngay từ buổi ban đầu mối giao cảm giữa người với người nảy nở một cách tự nhiên vượt mọi rào cản sắc tộc và nhất là chính trị:

“Les réceptions oficiellles terminées, mon père qui va se reposer chez le Duc de Valencay, avant d’effectuer une tournée organisée par le gouvernement francais, me confie avec mon cousin à M et Mme Charles qui m’accueillent comme leur propre fils”..[…] Sa femme née à Toulouse, et beaucoup plus expansive, catholique pratiquante, très affectueuse, elle s’attache à moi comme à ses enfants. Tout de suite, je l’appelle “Mémé” comme je l’entends dire à ses petis-enfants. Eux, me donnent mon nom, Vinh-Thuy, sans titre, ce qui ne me cause aucune gene.

Je découvre la víe de famille.”
(S.M. Bao Daï, ibid., trang 23)

“Những buổi tiếp tân chính thức đã chấm dứt, cha tôi sẽ về nghỉ ngơi tại nhà Quận công Valencay trước khi có một chuyến đi do chính quyền Pháp tổ chức, còn phần tôi và người em họ của tôi thì được giao cho ông bà Charles. Bà người gốc ở Toulouse, rất cởi mở, công giáo thuần thành, rất quyến luyến, gắn bó lấy tôi như thể chính con bà. Ngay lập tức, tôi gọi bà là “bà” như các cháu bà thường gọi. Chính họ gọi tên tôi là Vinh-Thuy, không kèm theo một chức danh, điều đó làm tôi thấy tự nhiên. Tôi đã tìm thấy một đời sống gia đình.” (Trang 23)

Tìm thấy một đời sống gia đình, theo tôi đó là điều ý nghĩa nhất đối với một đứa trẻ phải sống xa gia đình của nó.

“Cũng theo Bảo Đại, ông thích ứng nhanh và dễ dàng, hội nhập vào xã hội Pháp từ việc ăn uống cũng như phong tục. Ông cũng học tiếng Pháp và cũng tiến bộ rất nhanh và chẳng bao lâu sau, ông được nhận thẳng vào lớp tám tại trường Hattemer.” (Trang 23).

“Sau một năm rưỡi ở Pháp, năm 1924, ông quay trở lại Huế để mừng thọ 40 tuổi của Khải Định. Khải Định rất vui mừng vì thấy con trai mình tiến bộ về mọi mặt, nói tiếng Pháp thông thạo. Ông hỏi thăm Bảo Đại về công việc học hành, về việc giải trí cũng như nhưng mối giao thiệp với những người trẻ bên Pháp.

Điều đó càng làm cho Khải Định vui thích và hãnh diện vì đã quyết định để Bảo Đại sang Pháp học. Lúc đó sức khỏe của Khải Định đã suy sụp, tuy ông không nói ra. Nhưng vấn đề chính yếu là việc nối dõi truyền ngôi đã được chuẩn bị.” (Trang 24).

Sự tiết lộ trên của Bảo Đại cho thấy rằng quyết định gửi Bảo Đại sang Pháp là do chính Khải Định đưa ra và nhờ người Pháp giúp đỡ. Người Pháp thấy không có trở ngại gì và thấy có lợi sau này nên hoan hỉ nhận lời.

Bảo Đại cũng là hoàng tử duy nhất từ trước đến nay nói cùng lúc tiếp Pháp và tiếng Việt. Trong dịp này, ông có dịp gần gũi mẹ ông và như nhiều bà mẹ khác, bà lo lắng từng chút cho Bảo Đại cũng như bảo vệ việc nối ngôi của Bảo Đại sau này.

Tuy nhiên, nên lưu ý đến một nhận xét của Bảo Đại viết vắn tắt sau đây:

“Ma grand-mère paternelle pouvait être comparée à la reine Catherine de Mesdicis. À la mort de mon père, en mon absence, elle veillera avec soin jaloux à ce que me revienne à la couronne. Déjouant toutes les intrigues, c’est elle qui me conservera le trône.”
(S.M. Bao Daï, trang 24)

(“Bà nội của tôi có thể so sánh với hoàng hậu Catherine de Mesdicis. Khi bố tôi qua đời trong lúc vắng mặt tôi, bà là người chăm chú một cách không dấu diếm gì về việc bảo vệ ngôi vua của tôi. Bà phá tan mọi âm mưu soán đoạt, và chính bà là người bảo vệ cái ngôi vua của tôi.”)

Điều này cho thấy, mọi cuộc lên ngôi hay kế vị thì đằng sau không thiếu những âm mưu chiếm đoạt và quả thật không dễ dàng gì! Nhưng không hiểu bà nội của Bảo Đại (Hựu Thiên Thuần hoàng hậu, Đức Tiên Cung, Dương Thị Thục) có chiêu thức gì để bảo vệ ngôi báu cho Bảo Đại thì thật sự không mấy ai biết được.

“Khi trở lại Pháp, ông bắt đầu chơi thể thao như tennis và tiếp tục học ở trường Hattemer.

Cũng trong dịp này, Khải Định đã mua cho ông một chiếc xe hơi Panhard, có một tài xế Việt Nam. Nhờ có chiếc xe này, Bảo Đại đã đi du lịch nhiều nơi trên đất Pháp.” (S.M. Bao Daï, Trang 24)

Tôi có cảm tưởng là sự hội nhập của Bảo Đại đi quá cái mức cần thiết và có thể những ngày sống trên đất Pháp là những ngày tháng sung sướng nhất của ông so với đời sống tù túng trong cung điện với nhiêu luật lệ, sự khép kin và thiếu tất cả những điều kiện phát triển cho một thanh niên như Bảo Đại.

Bảo Đại, Huế, 1/1/1926. Nguồn: Getty Images

“Năm 1925, ông Charles báo tin buồn cho Bảo Đại là Khải Định đã băng hà. Lúc đó ông được 12 tuổi. Và kể từ nay, ông Charles nói với Bảo Đại, từ nay Bảo Đại phải lãnh một trách nhiệm nặng nề, nhưng tôi tin rằng cậu đã chuẩn bị để lãnh trách nhiệm ấy.”

Hai ông bà Charles sau đó đã cùng về Việt Nam với Bảo Đại để dự tang lễ vào cuối tháng 12.”

“Theo Bảo Đại, trước khi chết, Vua Khải Định đã trăn trối là mong muốn Bảo Đại được tiếp tục học bên Pháp. Chính quyền Pháp cũng đã hỏi ý triều đình Huế, Hội đồng Cơ mật viện đã đề cử một vị nhiếp chánh là Tôn Thất Hân làm quan Nhiếp chính cho đến khi nào Bảo Đại học xong.” (S.M. Bao DaïTrang 25)

Một lần nữa, lời trăn trối của Khải Định đánh tan dư luận cho việc gửi bảo Đại sang Pháp học là âm mưu thâm độc của người Pháp.

June 1922, Vinh Thuy được vợ chồng Cựu Khâm sứ Trung Kỳ 1913-1920, Jean François Eugène Charles, nhận làm con nuôi. Nguồn: http://nguyendynasty-vn.tk/

“Vào ngày 8 tháng giêng, năm 1926, người ta mặc cho bảo Đại chiếc áo hoàng bào mà trước đây vua Gia Long từng mặc. Chiếc áo mầu vàng cẩn bằng vàng, với tước danh Bảo Đại, có nghĩa là người bảo vệ cho những điều vĩ đại. Việc mặc chiếc áo của Gia Long là biểu tượng hiếm hoi chỉ dùng trong các buổi lễ phong vương.

Sau đó, ông một mình được dẫn vào đền của tổ tiên, trong đó có bàn thờ vua Gia Long. Bảo Đại làm lễ bái lạy như tục lệ mà các tân vương thường làm để tỏ lòng trung thành cũng như lời thề trước tổ tiên.

Và buổi lễ phong vương cho Bảo Đại sẽ được diễn ra theo đúng nghi thức vào sáng ngày hôm sau.

Nơi đây, tất cả quần thần có mặt đông đủ trong các bộ nghi phục đủ loại tùy theo chức tước. Một bên là các hoàng tử, một bên là các hàng quan lại tùy theo phẩm trật”
(S.M. Bao Daï, Trang 25)

“Sau đó, đại diện người Pháp là Toàn quyền Alexandre Varennes, trong phẩm phục mầu đen khác hẳn với phẩm phục của hàng quan lại Việt Nam lên đọc một bài diễn văn mà nội dung là nhân danh nhà nước Pháp bảo hộ Annam là dưới triều đại Bảo Đại sẽ được diễn ra một cách thanh bình và hạnh phúc cho toàn thể nhân dân Việt Nam.

Tiếp theo là lễ bái lậy. Thoạt tiên là các hoàng tử phần đông đều lớn tuổi ra trước ngai vang Bảo Đại khoảng 15 thước và cúi lậy năm lần, mặt sát đất. Sau đó đến lượt các quan lại cũng làm lễ bái lậy tương tự. Cả một biển người lần lượt quỳ lạy trước sân chầu dưới tiếng nhã nhạc.” (
S.M. Bao Daï ,trang 25)

Và sau đây là cảm tưởng của nhà vua mới:

“Spectacle imposant que je domine plus haut du trône, comme le principe monarchique domine la foule des hommes. J’ai douze ans. Je suis à ma place. Je suis né pour celà. Pas un seul instant je n’ai l’impression de jouer un jeu. Au contraire, j’apporte le plus grand sérieux à tous les rites que je dois accomplir. […] Au moment où se termine la cérémonie éclate une salve de coups de canon qui annonce au peuple d’Annam l’avènement de son nouvel empereur.”
(S.M. Bao Daï, trang 26)

(Cảnh tượng hùng vĩ mà tôi từ trên ngai vua thấy như bao trùm lên tất cả, đúng theo nguyên tắc của triều đình, trên đám đông người dưới kia. Lúc ấy, tôi mới chỉ 12 tuổi. Nhưng đó là chỗ ngồi dành cho tôi. Tôi được sinh ra để làm điều đó. Không một lúc nào trong đầu mà tôi nghĩ đó là một trò chơi. Ngược lại, tôi đặt hết chú tâm vào tất cả các nghi thức mà tôi phải chu toàn. […] Sau khi buổi lễ chấm dứt thì một loạt súng cà nông như báo hiệu cho dân chúng Annam biết rằng nay là thời của Hoàng Đế mới.)

Vua Bảo Đại ngồi lên kiệu đợi ở cuối sân để về điện Kiến Trung mà kể từ đó là chỗ ở của Bảo Đại.

Đọc hết đoạn trích ngắn ngủi này, người ta mớ i thấy hết tâm tư Bảo Đại, thấy được cách ứng xử khuôn đúc để đóng trọn vẹn cái nghề làm vua cha truyền con nối như một thứ thẩm quyền tối cao bất khả xâm phạm. Một sự cao ngạo tuyệt đối. Và cứ như thế, sau này tôi hiểu rõ Bảo Đại là ai.

(Còn tiếp)

Nguyễn Văn Lục

Nguồn: DCVOnline