Danh mục
Số lượt truy cập
1,000,000

Tô Đăng Khoa - XUÂN VỀ & NỖI DIÊN TRÌ CỦA MỘT CÁNH HOA MAI NỞ MUỘN.

26 Tháng Giêng 202210:52 CH(Xem: 5828)
Tô Đăng Khoa - XUÂN VỀ & NỖI DIÊN TRÌ CỦA MỘT CÁNH HOA MAI NỞ MUỘN.
Xuân Về & Ni Diên Trì của Một Cánh Hoa Mai Nở Muộn
Vài Ghi nhận khi đọc bài thơ “Ảo Từ” của Hoàng Xuân Sơn


Tô Đăng Khoa.

bai-tho-ao-tu-cua-hoang-xuan-son

 


Có những bài thơ khi đọc xong, ta phải đọc đi đọc lại nhiều lần cho đến khi nó nội tại trong tâm trí của chúng ta. Những bài thơ như vậy có tác dụng đẩy tư duy và sự chiêm nghiệm của chúng ta đến một chân trời mới, nơi đó chúng ta bắt gặp sự giao thoa của những tư tưởng lớn triết học Đông-Tây và sau cùng quan trọng hơn cả là nó thiết lập trong nhận thức của chúng ta một thái độ sống thích hợp cho bối cảnh lịch sử hiện tại mà chính ta đang bị ném vào đó. Thái độ nhận thức này có khả năng  giải tỏa hết những phiền lụy trong đời sống. Những bài thơ mang tác dụng như vậy rất quý và hiếm, và một trong số những bài thơ như vậy mà tôi có cơ duyên đọc được là bài thơ “Ảo Từ” của thi sĩ tài hoa Hoàng Xuân Sơn. Xin ghi lại đây đôi dòng cảm nhận với tư cách là một độc giả yêu mến thơ của Hoàng Xuân Sơn như là lời tri ân đến thi sĩ. 

Trước hết tựa của bài thơ –“Ảo Từ” cũng là một điều khiến ta phải suy nghĩ. Bài thơ là tập hợp của những từ theo sự phối trí của tác giả. Bản chất của ngôn ngữ vốn là ảo.  Ảo là cái giống như thật, nhưng không phải là thật. Ví như bản đồ không phải là lãnh thổ [1], nhưng chúng ta vẫn cần có bản đồ để thám hiểm và phám phá lãnh thổ, cũng vậy từ-chỉ-định không phải là cái-được-chỉ-định, nhưng chúng ta vẫn có thể nương theo ảo-từ để hiểu ý của tác giả. Chúng ta thử thong thả đọc bài thơ Ảo Từ này:

về đây

cánh bướm hồ nghi

trang sách đã chết

từ di cảo đời

 

Bài thơ mở đầu bằng một lời mời gọi: “về đây cánh bướm hồ nghi”.  Ai là “cánh bướm hồ nghi”?  Bướm là loài suốt cả đời luôn bay từ hoa này đến hoa khác để tìm “cái đẹp”.  Vì sao còn mãi kiếm tìm, vì sao còn hồ nghi?  Có phải cái này là cái đẹp nhất chưa?  Hay còn có cái khác đẹp hơn thế nữa? Phải chăng “cánh bướm hồ nghi” là hình ảnh ẩn dụ cho tất cả những tâm thức đang còn dong ruỗi tìm kiếm một cái gì đó.  Cái được tìm kiếm của những “cánh bướm hoài nghi” có thể là cái chân-thiện-mỹ, tư tưởng uyên áo, hạnh phúc, chìa khóa thành công, tình yêu, sự giác ngộ?  Bị thôi thúc bởi sự tìm kiếm, tâm thức đó luôn luôn phải học hỏi. Sự học hỏi này đa phần từ những tiền nhân qua trang sách. Nhưng mà sách vở rốt ráo chỉ là những ảo từ! Và hỡi tất cả những “cánh bướm hồ nghi”, xin hãy về đây và lắng nghe sự thật rằng: “trang sách đã chết từ di cảo đời”!

Đây có lẽ là một tuyên bố sấm sét: Hỡi tất cả những tâm thức còn tìm kiếm một cái gì đó qua phương pháp tầm chương trích cú. Xin hãy nghe cho rõ: trang sách đã chết từ di cảo đời!  Đời! Cái-Đang-Là bất sinh bất diệt, vô thủy vô chung, không gián đoạn này làm sao có thể tìm thấy trong những trang giấy chết kia?

Nhưng có phải tác giả tuyệt đối phủ định vai trò của ngôn-ngữ-ảo-từ chăng? Không, ngược lại là đằng khác, vai trò của ngôn ngữ là sự mở ra:

mở ra áo chữ không lời

lả lơi hồ thủy rụng rời thúy vi

ồ.  hoa muộn

nỗi diên trì

làm sao về kịp bước đi

của miền

 

Khi ta đọc một bài thơ hay và đẹp chứa đựng những tư tưởng thâm sâu về bản chất của ngôn ngữ và Thi Ca như là bài thơ này chẳng hạn, thì đó chính là lúc trang giấy chết kia thực hiện đúng chức năng của nó, tức là mở ra những ảo từ uyên áo: những áo chữ không lời.  Chính những chữ, những lời uyên áo đó, những ảo từ đó là chất liệu hàm chứa cái không-thể-diễn-đạt-được-bằng-lời, thường nằm ở giữa hai dòng chữ, nhất là khi đọc giả nhắm mắt lại để tư duy về cái vừa được đọc.

Bài thơ vì thế nó mở ra một cổng trời mới, một không gian mới cho những kẻ chiêm nghiệm chịu chơi bước vào. Nó mở vào một thế giới không lời. Cánh cửa mở vào thế giới này chính là những ảo từ, những áo chữ được thiết lập một cách khéo léo bởi Thi Sĩ.

Vượt qua ảo từ, vượt qua áo chữ để vào không gian mới của sự chiêm nghiệm đọc giả có thể thấy gì?

Có thể là những “lả lơi hồ thủy” có thể là những “rụng rời thúy vi” của kiếp sống mà có thể ta chưa kinh nghiệm qua.

Độc giả cũng có thể vượt qua không gian thời gian để sửng sốt nhìn lại “nỗi diên trì” của đóa hoa mai nở muộn sau một đêm giá rét của Thiền Sư Mãn Giác năm xưa. Và bài thơ “Cáo Tật Thị Chúng” của Thiền Sư bất chợt hiện ra trong tâm thức của người đọc:

Xuân khứ bách hoa lạc,

Xuân đáo bách hoa khai.

Sự trục nhãn tiền quá,

Lão tùng đầu thượng lai.

Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận,

Đình tiền tạc dạ nhất chi mai. [2]

Ồ đóa hoa mai nở muộn, Ồ một “nỗi diên trì” mong cho mùa xuân còn ở lại mãi mãi với nhân gian! Nhưng nào có được đâu vì lẽ đương nhiên dĩ nhiên là “Xuân đi, trăm hoa rụng”.  Thấu cảm “nỗi diên trì” của hoa mai, thì đồng cảm được với bao nhiêu công trình, bao nhiêu ước vọng dã-tràng-se-cát của nhân gian trong đó có chính chúng ta. Tất cả chúng ta đều đang cố “diên trì” một điều gì đó!  Nhưng sự cố gắng đó chắc chắn sẽ chuốc lấy thất bại.  Cho dầu “nỗi diên trì” của hoa mai nở muộn có thống thiết tới đâu cũng không về kịp bước đi của miền!

 

“Ồ hoa muộn, nỗi diên trì” là một câu thơ tuyệt đẹp trong cảnh giới áo-chữ-không-lời của Thi Ca mà những ảo từ của Thi Sĩ Hoàng Xuân Sơn có thể dìu tâm thức chúng ta vào trong đó. Nói gì tới một cánh hoa mai nở muộn chính cuộc sống chúng ta đây là một “nỗi diên trì” của con dã tràng se cát trên biển Đông. Mùa Xuân qua đi một trăm cánh hoa: tất cả sẽ rụng xuống, diên trì hay không diên trì? Tất cả đều phải rụng xuống! Vì sao phải rụng xuống? Vì để cho “xuân đáo bách hoa khai”!

Như vậy hành động đúng đắn và phù hợp nhất về nỗi diên trì của hoa và của chính chúng ta là gì? Xin hãy đọc tiếp khổ thơ cuối:

một lần hồn đá tịnh liên

cầm im sắc náo cho phiền lụy thôi

một mai tình nhớ non đồi

thì phiên tóc trắng

cũng lơi nhẹ

b

      u

           ồ

                n

(((

 

Bị ném vào một cuộc bình sinh mà tất cả những gì chúng ta nổ lực tận sức “diên trì” đều rốt ráo tàn lụi trước “bước đi của miền”. Không gian và thời gian sẽ tàn hủy tất cả. Bất cứ thứ gì ta bám víu vào sẽ tàn lụi, nỗi diên trì của chúng ta cũng mong manh như cánh hoa mai cuối mùa nở muộn năm xưa trước đình chỉ chờ một cơn gió thoảng qua là sẽ rơi rụng mất.

Như vậy tất cả nỗi diên trì là không cần thiết, là công sức dã tràng. Tốt hơn hết là ta hãy thấu cảm nỗi diên trì và sự bất lực hoàn toàn của chính nó. Chúng ta hãy giữ cho tâm hồn chúng ta bất động như “hồn đá tịch liên”. Vâng chỉ một lần thôi, một lần do phép lạ hay lòng quyết tâm dõng mãnh nào đó trợ lực, chúng ta buông bỏ tất cả, buông bỏ cái vô tích sự của nỗi diên trì và kinh nghiệm trạng thái “hồn đá tịch liên”. Hồn đá tịch liên đó có khả năng “cầm im tất cả sắc náo bên trong lẫn bên ngoài đưa tâm thức chúng ta trở lại trạng thái trạm nhiên thường tịnh, và kết quả là: tất cã phiền lụy đều thôi quấy rầy chúng ta nữa. Sự vô ích và vô nghĩ của nỗi diên trì được nhận ra rốt ráo!  Phiên tóc trắng cũng vì thế mà lơi nhẹ buồn. 

Giải pháp “hồn đá tịch liên” với tác dụng “cầm im sắc náo cho phiền lụy thôi” là giải pháp tối ưu cho cuộc bình sinh, nó tương phản với sự thất bại não nề do nỗ lực “diên trì” mang lại. Nhìn từ khí cạnh này việc “cầm im sắc náo cho phiền lụy thôi” tương đối gần gũi với giải pháp “Let it Be” [3] của the Beatles, hay là giải pháp “Tuổi thơ Em có buồn nhiều: Thì xin hãy để bóng chiều đi qua” trong bài thơ Áo Xanh của Thi Sĩ Bùi Giáng [4].

Bài thơ Ảo Từ của Thi Sĩ Hoàng Xuân Sơn là một bài thơ hay, tư tưởng rất uyên áo, xử dụng điển tích rất tuyệt vời, ngôn ngữ bình dân và ảo diệu. Bài thơ mở ra những “áo chữ không lời” mời gọi độc giả gây cấn chịu chơi vào trận chiêm nghiệm sự giao thoa tư tưởng kim cổ và kinh nghiệm tự thân. Bài thơ này giúp chúng ta thiết lập một cái nhìn và một thái độ sống có khả năng “cầm im sắc náo cho phiền lụy thôi” và giúp cho phiên tóc trắng của chúng ta bây giờ hay sau này cũng lơi nhẹ buồn.  Xin cảm ơn Thi Sĩ Hoàng Xuân Sơn và Thi Phẩm Ảo Từ. 

Ghi Chú:

[1] Quan hệ bản đồ - lãnh thổ mô tả mối quan hệ giữa một đối tượng và sự thể hiện của đối tượng đó, như trong mối quan hệ giữa lãnh thổ địa lý và bản đồ của nó. Nhà khoa học và triết học người Mỹ gốc Ba Lan Alfred Korzybski nhận xét rằng "bản đồ không phải là lãnh thổ" và "từ ngữ không phải là sự vật", gói gọn quan điểm của ông rằng một sự trừu tượng bắt nguồn từ một cái gì đó, hoặc một phản ứng đối với nó, không phải là bản thân sự vật. . Korzybski cho rằng nhiều người nhầm lẫn giữa bản đồ với lãnh thổ, tức là nhầm lẫn giữa các mô hình thực tế với chính thực tế. Mối quan hệ cũng đã được thể hiện trong các thuật ngữ khác, chẳng hạn như "Thực đơn không phải là bữa ăn" của Alan Watts.

[2] Bài Thơ Cáo Tật Thị Chúng rất nổi tiếng của Thiền Sư Mãn Giác (滿覺), 1052 – 1096, là một thiền sư Việt Nam thuộc đời thứ 8 của dòng thiền Vô Ngôn Thông. Sư nối pháp Thiền sư Quảng Trí và truyền tâm ấn lại cho đệ tử là Bản Tịnh. Với bài thơ "Cáo tật thị chúng", ông được nhiều người coi là một nhà thơ đại biểu của dòng văn thơ Lý – Trần

[3] Let It Be là bài hát nổi tiếng của ban nhạc The Beatles phát hành năm  1970. Trong lời bài nhạc này có đoạn: “When I find myself in times of trouble, Mother Mary comes to me, speaking words of wisdom, let it be. And in my hour of darkness she is standing right in front of me, speaking words of wisdom, let it be”

[4] Bài thơ Áo Xanh trong thi tập Mưa Nguồn của Thi Sĩ Bùi Giáng:

Lên mù sương xuống mù sương

Bước xa bờ cỏ xa đường thương yêu

Tuổi thơ em có buồn nhiều

Hãy xin cứ để bóng chiều bay qua

Biển dâu sực tỉnh giang hà

Còn sơ nguyên mộng sau tà áo xanh



19 Tháng Hai 2023(Xem: 8353)
thầy Nguyễn Kim Linh nguyên là giáo sư môn Vạn Vật trường trung học Gia Long. Năm 1965 thầy được Bộ giáo dục điều động về làm Giám học trường trung học Ngô Quyền
19 Tháng Hai 2023(Xem: 4286)
Cả hai con chim bằng đã gãy cánh trên vòm trời lửa đạn miền Đông khi tuổi đời chưa đến 25. Thương cho những kiếp sống ngắn ngủi trong thời chinh chiến.
19 Tháng Hai 2023(Xem: 5809)
Trong lúc Kansas City Chiefs vui mừng trong rừng confetti thì đội Philadelphia buồn vì vừa đánh mất chức vô địch trong tầm tay khi chỉ còn 8 giây nữa là kết thúc trận đấu.
19 Tháng Hai 2023(Xem: 4492)
Đến với tiệm Nam Tạo, dân ghiền đọc sách có thể tìm được bất kỳ thể loại sách nào, thậm chí khan hiếm ở các nhà sách lớn.
19 Tháng Hai 2023(Xem: 3449)
Nàng đọc thầm những câu thơ Nam vừa gửi vào email: “Những rung động trong ngực thầm chan chứa/ Xin trao em làm tặng vật mùa xuân”.
16 Tháng Hai 2023(Xem: 3382)
Ở một nơi không phải đất nước tôi, tôi chứng kiến được nhiều bài học đạo nghĩa của chính dân tộc Ukraine, thay vì đào tẩu khỏi chiến tranh, trốn ở một đất nước yên bình khác,
12 Tháng Hai 2023(Xem: 3839)
Xin được thắp một nén hương lòng để tưởng nhớ về một đàn anh NQ hiền hòa, điềm đạm và có hoài bão chung sức xây dựng hội ái hữu cựu HS của trường xưa
10 Tháng Hai 2023(Xem: 3839)
Chẳng biết từ lúc nào tôi đã thương mến thầm anh Phượng hàng xóm, anh hơn tôi chừng 7-8 tuổi, hát hay đàn giỏi, thỉnh thoảng buổi tối anh ngồi trước cửa nhà đàn hát,
10 Tháng Hai 2023(Xem: 5290)
Nàng chợt nhận ra… Ồ! bức tường nghiêng! Sao đêm nay nàng mới nhận ra bức tường của nàng đã nghiêng?!
05 Tháng Hai 2023(Xem: 4258)
Cuộc đời của Ba là sống cho người khác, cho gia đình, và giúp ích cho mọi người, xã hội, đúng với tên ông bà Nội đã đặt cho.Ba là thứ sáu trong gia đình, nên mọi người quen biết đều biết đến Ba là ông Sáu Nhơn.
01 Tháng Hai 2023(Xem: 3421)
Ngày Tết, thật trang trọng đốt nén hương trên bàn thờ gia tiên. Ta sẽ cảm nhận được những người muôn năm cũ đang hiện diện trong tâm ta.
30 Tháng Giêng 2023(Xem: 3791)
Vậy là đã rõ, chính mấy con mèo được cho là mẫn cán và đã được rèn luyện-tu dưỡng... của ông chánh đã làm nên những chuyện này.
28 Tháng Giêng 2023(Xem: 3448)
Những tưởng người cùng thời so bề tài sắc, so bề tài năng, so bề thời vận, có thể có cái gì giống nhau vậy mà cũng khác nhau.
24 Tháng Giêng 2023(Xem: 4626)
Đối với tôi, mùa Xuân sẽ kém phần lãng mạn, tươi vui và mất đi ý nghĩa rất nhiều khi thiếu vắng những bản nhạc Xuân.
22 Tháng Giêng 2023(Xem: 3457)
rằng từ lúc ông quản lý được bọn mèo rồi thì kho lúa nhà ông không hề có con chuột nào dám bén mảng đến nên chẳng một hột lúa nào bị thất thoát!
19 Tháng Giêng 2023(Xem: 3652)
Thế Chiến II xảy ra như nó đã xảy ra và chúng ta cũng đã chứng kiến, nhưng những ước mơ khanh tướng còn vương vấn nơi những tấm lòng trần tục thì chắc chắn đường trần còn mang nhiều gió cuốn mưa bay.
13 Tháng Giêng 2023(Xem: 4087)
Dù không khí và cách đón Tết mỗi thời, mỗi nơi, mỗi khác nhưng trong tâm hồn của mỗi người dân Việt lúc Xuân về, Tết đến vẫn luôn có cảm xúc lâng lâng khó tả.
13 Tháng Giêng 2023(Xem: 4989)
Tôi thèm thưởng thức cái mùi hăng hắc, nồng nồng của một loài hoa dân dã mà miền Nam tôi gọi là BÔNG VẠN THỌ.
12 Tháng Giêng 2023(Xem: 3940)
Tài liệu quý quá, mình hảnh diện được làm một Hướng Đạo Sinh với truyền thống hào hùng của các bậc tiền nhân huynh trưởng ...
11 Tháng Giêng 2023(Xem: 3990)
Rồi những cái Tết tha hương ở “xứ lạnh tình nồng” Canada với bên ngoài tuyết trắng phủ đầy vạn vật khiến tôi thèm những cái Tết quê nhà ấm áp.