Võ Quách thị Tường Vi - TÔ CANH HẾN MẶN

Tô Canh Hến Mặn

Hoàng hôn đã bắt đầu chìm dần sau lưng những con tàu chở du khách ở bến sông Sài Gòn. Tôi cùng các em sinh viên lần lượt lên chiếc thuyền Phượng Hoàng đang đậu bên một góc của thương cảng. Sau một ngày làm việc vất vả không nghỉ ngơi nên ai nấy đều hớn hở đón nhận những giây phút được thoải mái này. Sau ít phút đợi khách, tàu từ từ chạy với tiếng máy rời rạc lúc ban đầu, rồi tiếp theo là những tiếng nổ dòn tan và nhịp nhàng. Trên boong tàu đã có những tiếng nhạc cổ truyền và giọng hát thánh thót của các cô nghệ sĩ đệm với tiếng vỗ tay của các em học trò của tôi.

Đây là lần đầu tiên tôi về thăm lại quê hương sau mấy mươi năm xa cách. Đi theo tôi là 14 em sinh viên và hai giáo sư dạy chung trường. Chúng tôi đã đi thăm 2 trường đại học và 2 nhà thương ngày hôm nay. Không khí nóng bức của mùa hè cộng thêm múi giờ thay đổi nên ai nấy cũng có vẻ mệt mõi. Khi được báo là sẽ đi ăn cơm tối trên thuyền cùng du ngoạn trên sông Sài Gòn, cả đám đều hân hoan và rộn ràng chuẩn bị. Riêng tôi thì trong lòng rất hồi hộp nôn nao mặc dù bề ngoài tôi trông rất là trầm tĩnh. Lúc còn đi học ở Sài Gòn, tôi thĩnh thoãng có dịp đi về vùng thương cảng này, nên tôi cũng muốn biết bến này đã thay đổi ra sao.

Đang trầm ngâm suy nghĩ thì Ngọc đến kế bên tôi hồi nào và hỏi:

-Cô ơi, cô về thăm quê hương lần đầu chắc hồi hộp lắm phải không cô? Cô thấy sông này có thay đổi nhiều lắm không cô? Ngọc là một sinh viên đang học ở trường tôi, năm thứ hai theo diện du học sinh.

-Cô thấy sông không thay đổi bao nhiêu nhưng các cảnh hai bên bờ sông đã thay đổi rất nhiều. Có nhiều nơi cô nhận không ra đó em! Tôi trả lời.

-Cô đã đi nhiều nơi, như vậy thì dòng sông nào cô thích nhất hở cô? Ngọc hỏi tiếp.

Dòng sông nào là dòng sông mà tôi ưa thích nhất? Tôi chợt khựng lại và bâng khuâng với câu hỏi “hóc búa” này của Ngọc. Từ hồi lớn lên đến giờ tôi cũng ít đi du lịch ngoại trừ đi công tác cho nhà trường hay bệnh viện rồi sẵn dịp đi thăm quan cảnh một vài nơi. Tôi đã có dịp đi thăm sông Thames, sông Seine, và một vài dòng sông khác ở nước Mỹ như sông Potomac, Mississippi. Còn trong nước thì tôi cũng đã gặp nhiều dòng sông. Trong số đó có những dòng sông mà cả đời tôi không hề quên được. Câu hỏi “vô tình nhưng đầy hữu ý” của Ngọc đã khơi động những tâm tình và ký ức về những dòng sông mà tôi đã cất giữ từ mấy chục năm qua…

Hoàng hôn trên sông Côn (nguồn ảnh: diendantayson.com)

Sông Côn- Bình Định  

Ba tôi nói má tôi hồi còn con gái bà rất đẹp, đẹp đến nổi làm xiêu lòng ba tôi, một người thanh niên phóng túng hào hoa. Ba tôi dáng dấp phong nhã cao ráo, thơ văn lưu loát, thông thạo các nhạc cụ như guitar, dương cầm, violin, măng đô lin nên có rất nhiều người yêu chuộng. Ông không bao giờ nghĩ sẽ bị bó buộc bởi một ai. Cho đến một hôm tình cờ đi qua bờ sông Côn, chỉ một cái nhìn vô tình khi thấy má tôi đang giặt đồ bên bờ sông, ông đã không cất bước đi được nữa!! Không biết là tại vì hoàng hôn mặt trời còn màu ráng đỏ, chiếu phản lấp lánh trên sông rọi hồng lên đôi má của má tôi, hay là tại tâm hồn lãng mạng của ba tôi đứng trước một phong cảnh hữu tình, mà bà trở nên đẹp một cách rất là “đáng yêu”. Và cô gái “đáng yêu” này đã hớp hồn ba tôi nên ông đi không đành, phải bỏ tánh lãng tử mà cưới má tôi về làm dâu nhà họ Võ.

Khi về làm dâu nhà ba tôi, ở tuổi 18, má tôi phải tập tành nhiều việc, từ việc đồng áng đến việc cơm nước trong nhà. Má tôi kể có lần nấu cơm bằng rạ, bà để lửa lan lên vách nhà bếp, mà thời đó vách cũng được lót bằng rơm rạ và đã đốt cháy cả 3 gian nhà từ đường của giòng họ ba tôi. Bà sợ quá bỏ trốn nhưng ba tôi đã đi kiếm bà về và hứa là sẽ quên hết những chuyện không vui. Từ đó ba má tôi rất chăm chỉ làm ăn và gầy dựng lại căn nhà từ đường này.

Nhà tôi hồi ấy rất rộng. Vườn sau nhà có trồng rất nhiều xoài cùng các loại cây ăn trái khác dọc theo một bờ mương nước nối với sông Côn. Mùa nước lũ có nhiều bầy cá bơi ngược giòng đi vào mương nước nhà tôi. Ba tôi dùng trõ hay lưới để bắt những chú cá đi lộn đường này. Tôi hồi đó cũng khoảng 6 hay 7 tuổi, chạy lúp xúp theo ba tôi để bắt cá. Đó là những thời gian êm đềm nhất của gia đình tôi. 

Rồi một buổi sáng kia có hai người thanh niên mặc bộ đồ bà ba đen đi vào nhà tôi và hỏi:

-Ba cháu đâu?

-Dạ ba cháu đang ở đằng sau nhà ạ. Tôi lễ phép trả lời.

-Cháu đi mời ba cháu vào nhà, hai bác có việc muốn hỏi thăm ba cháu. Họ bảo tôi như vậy. 

Khi ba tôi nghe tôi tả cách ăn bận và kể lại những câu nói của hai người kia, ba tôi bảo tôi vào nhà và nói với họ là ba tôi sẽ vào ngay. Tôi làm theo lời ba tôi dặn mà không biết rằng cả ba năm sau tôi mới gặp lại ba tôi sau lời dặn dò này!!

Cả tuần lễ sau tôi không thấy ba tôi đâu hết. Khi tôi hỏi má tôi thì bà trầm giọng lại, bảo tôi không được nhắc đến ba tôi vì sẽ làm ba tôi bị nguy hiễm. Sau bà kể lại thì ra ba tôi đã nhảy xuống mương rạch sau nhà rồi bơi ra sông Côn, trốn đi về một nơi xa vì không muốn phải đi theo mấy người đã đến nhà tôi hôm trước.

Rồi một đêm kia có ba người đàn ông cũng bận đồ đen, cởi 3 chiếc xe đạp, đến chở 4 mẹ con chúng tôi đi. Mẹ tôi cùng em trai ngồi đằng sau một chiếc xe đạp, tôi và em gái tôi ngồi đằng sau hai chiếc xe đạp khác, đi theo sau chiếc xe chở mẹ tôi. Đường ruộng rất hẹp lại đi ban đêm không đèn, có nhiều lúc tôi tưởng là xe sẽ đâm xuống ruộng. Và đường cũng chắc xa lắm vì tôi có cảm tưởng là tôi đi hoài mà không tới. Nhưng rốt cuộc thì mấy người chúng tôi cũng đến được bờ sông Côn. Mấy người ấy thầm thì với má tôi:

-Chị qua được bên kia sông thì khỏi lo nữa. Bây giờ nước cạn rồi mình đi thôi.

Thế rổi họ đều xuống xe đạp và dắt xe qua sông trong khi bốn mẹ con chúng tôi vẫn ngồi trên xe. Cậu em trai tôi đã thức dậy và và bắt đầu khóc thút thít, không nghe tiếng dỗ dành của má tôi. Còn tôi với em gái tôi thì quá sợ, không dám nói một tiếng nào.

Khi đến giữa dòng sông, nước sông bỗng nhiên chảy mạnh lên với những vòng xoáy quay cuồng. Người cầm tay lái cái xe đạp của tôi bỗng bị hụt chân lại, lão đão nghiêng người qua một bên. Tôi bị chòng chành trên yên sau của chiếc xe, không giữ vững được thăng bằng nên bị té ngược lại. Tôi ú ớ định la lên thì đã bị nước sông chảy mạnh vào mồm. Hoảng sợ quá tôi lại càng vùng vẫy và càng lúc tôi càng có cảm giác là mình bị kéo sâu xuống đáy sông thêm. Không gian tự nhiên mờ và im lặng dần. Bỗng bên tai tôi nghe văng vẳng tiếng má tôi la hét:

-Trời ơi, cứu con tôi với, nó bị chết đuối rồi!!! Tố con ơi!!

Tôi cố gắng trồi lên hướng về tiếng của má tôi. Nhưng hình như có một sức mạnh vô hình nào đã kéo tôi xuống đáy sông, chìm sâu hơn sâu hơn. Tôi có cảm tưởng như mình sắp ngất đi vì không còn thở được nữa. Bỗng nhiên tôi có cảm giác như nhẹ hẵng người lên và hình như có một bàn tay nào đó đang kéo tôi ra khỏi giòng sông nước lũ này. Khi lên được đến bờ bên kia sông Côn, má tôi ôm tôi khóc ròng:

-Trời ơi nếu con chết thì má trả lời sao với ba con đây?

Tôi chỉ biết ôm chặt má tôi và khóc thút thít mà thôi. Sau đó thì chúng tôi đi tiếp hành trình lên Phú Phong, rồi Ban Mê Thuột và Tây Ninh để tìm kiếm ba tôi. Ba năm sau gia đình chúng tôi mới đoàn tụ lại.

   Sông Đồng Nai- Biên Hòa Source: Internet

Sông Đồng Nai- Biên Hòa

Sau vụ chết hụt này thì tôi rất sợ nước và sợ đến gần sông lắm. Lúc này thì ba tôi đã về Biên Hòa và xin được việc làm ở gần nhà thương tâm thần Dưỡng Trí Viện. Tôi đi học lớp 4 và lớp 5 ở trường tiểu học Dưỡng Trí Viện rồi thi đậu vào trường trung học Ngô Quyền Biên Hòa. Có nhiều khi tôi đi theo bạn bè đi chơi như ra cầu Gành, lên núi Bữu Long, hay lên chùa Thiên Sơn gần bờ sông Đồng Nai. Trong khi các bạn vui đùa với nước sông, bắt cua hay sàng hến thì tôi chỉ ngồi trên bờ quan sát mà thôi. Và tôi cũng từ từ lớn lên trong tình thương mến của gia đình, thầy cô và bè bạn.

Tưởng đường đời cứ bình yên như thế mãi nhưng đến năm tôi học lớp đệ tứ thì tai họa ở đâu không biết đã giáng xuống gia đình chúng tôi. Nhà tôi bị pháo kích và má tôi đã bị thương và từ trần vào mùa hè năm sau khi tôi đang học lớp đệ tam.

Cái chết của má tôi đã làm cho ba tôi buồn bã và hình như ông đã đánh mất định hướng tương lai của mình. Ông đã biến đổi thành một người khác mà có nhiều lúc mấy chị em chúng tôi không nhận ra nữa. Ông hay trầm tư, ít ở nhà và ít hỏi han đến con cái. Công việc trong nhà ông đều để mặc cho tôi. Đồng lương cố định của ông khi có khi không nên việc chi tiêu trong nhà cũng rất là giới hạn.

Một hôm tan học tôi đi bộ về nhà. Trên đường về tôi sực nhớ hôm nay cuối tháng, nhà không còn đồ ăn, chỉ còn lại chút ít gạo mà thôi. Ba tôi thì không thấy tăm hơi gì từ mấy ngày nay.

Làm sao bây giờ? Nhà còn hai đứa em đang đợi tôi về. Tôi sực nhớ ra là mấy ngày trước tôi có theo các bạn lên chùa Thiên Sơn gần bờ sông Đồng Nai Biên Hòa chơi. Bạn Thu Cúc đã bắt hến ở bên bờ sông và còn nói là hến này nấu rất ngon lại mát nữa. Tôi lật đật đổi hướng đi, đi về hướng sông Đồng Nai phía bắc. Các nữ sinh Ngô Quyền với những chiếc áo dài trắng lần lần thưa dần khi tôi đến chùa Thiên Sơn. Các sư cô cũng quen rồi với các cô nữ sinh đi viếng chùa nên khi thấy tôi đến các sư cô không hỏi han gì cả.

Tôi mon men đi xuống bờ sông, bỏ cặp táp và đôi dép vào trong một góc của cây đa cổ thụ mà chúng tôi thường hay ngồi. Hai vạt áo dài của tôi được cột lại với nhau trên vai, và quần đã được xắn lên đến đầu gối. Cả người tôi run lên khi chân chạm vào nước sông. Những hình ảnh của ngày xưa khi tôi bị chìm xuống sông lại hiện về. Tôi thu hết can đảm để mà xúc hết những rổ cát và sàng lọc lại để bắt từng con hến. Càng bắt hến tôi lại càng thấy vui mà quên hết thì giờ và những nỗi sợ hãi năm xưa. Đến khi có những hạt mưa lất phất vào mặt và tóc thì tôi mới nhận thấy là trời đã tối rồi và một cơn mưa đang chuyển đến. Tôi bỏ vội những con hến đã bắt được vào cặp táp và vội vã chạy về nhà. Đường về nhà sao bây giờ thấy quá xa, tôi chạy hoài không tới.

Rồi tôi cũng vể đến nhà. Em trai tôi chạy đón tôi ở trước cửa nhà và thì thầm:

-Chị đi đâu về trể vậy? Ba đang ở trong nhà và đang đi kiếm chị đó. Coi chừng “bọn đì” đó nha!!!

“Bọn đì” là tiếng lái của hai chữ bị đòn mà chị em chúng tôi hay dùng trong nhà để ám chỉ những lúc mà chúng tôi có thể bị ăn đòn vì những việc làm không đúng của mình.

-Em đem bịch hến này xuống bếp, nhờ chị Mai xào với xã ớt. Nhớ bỏ thêm nước vào để làm canh luôn nha. Tôi dặn em trai tôi. .

Nghe tiếng chúng tôi lao xao, ba tôi chạy ra cửa, vẻ mặt của ông có vẻ tức giận. Ông hỏi:

-Con Tố đi đâu mà bây giờ mới về? Con gái gì mà đi chơi về tối như vây? Thằng Tư đâu đem cái roi ra đây cho tao.

Em trai tôi sợ đến tái mét mặt mày nhưng vẫn giả đò như không nghe ba tôi hỏi. Rốt cuộc thì tự ông đi bẻ một nhánh cây ở sau nhà và đã đánh tôi 5 roi vào mông đau điếng. Đây là lần đầu tiên tôi bị ba tôi đánh đòn nhưng tôi không dám khóc to, chỉ dùng tay quẹt nước mắt và thút thít mà thôi.

Khi dọn cơm ra thì cả nhà quay quần chung quanh mâm cơm với một dĩa hến xào và một bát nước canh hến màu trắng đục thơm mùi sã ớt. Em trai tôi hít hà:

-Chị Tố ơi, chị bắt hến ở đâu mà hến này tươi và ngon quá ha?

Tất cả chúng tôi đều ngừng tay dùng cơm lại. Ai nấy cũng sững sờ với câu hỏi hồn nhiên vô tình của em tôi. Tôi liếc mắt qua bên ba tôi. Tôi thấy ông bỏ chén cơm xuống và lấy tay lên chùi mắt. Mà hình như trong khóe mắt bắt đầu ửng đỏ của ông có những giọt gì long lanh đang tượng hình. Tôi và hết chén cơm canh hến. Canh hến sao bây giờ ăn thấy rất đậm đà. Và cũng hình như có những giọt nước mắt của tôi đang rơi vào chén cơm canh hến của mình.

Dòng sông nào là dòng sông mà tôi ưa thích nhất? Ngọc ơi, dù nay tôi đã lớn, đã đi nhiều nơi và cũng không ở trên quê hương của mình sau mấy mươi năm qua, tôi vẫn mến yêu những dòng sông thời thơ ấu của mình-Dòng sông Côn, Bình Định và giòng sông Đồng Nai, Biên Hòa. 

Tôi vẫn thầm ví đời người như những dòng sông. Có những dòng sông chảy nước êm đềm, không sóng gió, không đổi thay. Còn có những dòng sông khác thì chảy mạnh bạo hơn với những khúc sông xoáy ngầm, cuốn lốc những gì nằm trên đường đi của nó. Tuy khác nhau, nhưng những dòng sông này vẫn có thể nuôi sống đời người, vẫn kiên trì và bao dung. Chúng cũng có thể nuôi những con hến nhỏ bé để tạo thành tô canh hến mặn mà mà cả đời tôi không làm sao quên được.

Và tô canh hến đơn sơ này xin để tặng cho những ai mà cuộc đời gập ghềnh và là những dòng sông.

Võ Quách thị Tường Vi

Lập Đông 2013