Danh mục
Số lượt truy cập
1,000,000

Tô Đăng Khoa - XUÂN VỀ & NỖI DIÊN TRÌ CỦA MỘT CÁNH HOA MAI NỞ MUỘN.

Wednesday, January 26, 202210:52 PM(View: 10126)
Tô Đăng Khoa - XUÂN VỀ & NỖI DIÊN TRÌ CỦA MỘT CÁNH HOA MAI NỞ MUỘN.
Xuân Về & Ni Diên Trì của Một Cánh Hoa Mai Nở Muộn
Vài Ghi nhận khi đọc bài thơ “Ảo Từ” của Hoàng Xuân Sơn


Tô Đăng Khoa.

bai-tho-ao-tu-cua-hoang-xuan-son

 


Có những bài thơ khi đọc xong, ta phải đọc đi đọc lại nhiều lần cho đến khi nó nội tại trong tâm trí của chúng ta. Những bài thơ như vậy có tác dụng đẩy tư duy và sự chiêm nghiệm của chúng ta đến một chân trời mới, nơi đó chúng ta bắt gặp sự giao thoa của những tư tưởng lớn triết học Đông-Tây và sau cùng quan trọng hơn cả là nó thiết lập trong nhận thức của chúng ta một thái độ sống thích hợp cho bối cảnh lịch sử hiện tại mà chính ta đang bị ném vào đó. Thái độ nhận thức này có khả năng  giải tỏa hết những phiền lụy trong đời sống. Những bài thơ mang tác dụng như vậy rất quý và hiếm, và một trong số những bài thơ như vậy mà tôi có cơ duyên đọc được là bài thơ “Ảo Từ” của thi sĩ tài hoa Hoàng Xuân Sơn. Xin ghi lại đây đôi dòng cảm nhận với tư cách là một độc giả yêu mến thơ của Hoàng Xuân Sơn như là lời tri ân đến thi sĩ. 

Trước hết tựa của bài thơ –“Ảo Từ” cũng là một điều khiến ta phải suy nghĩ. Bài thơ là tập hợp của những từ theo sự phối trí của tác giả. Bản chất của ngôn ngữ vốn là ảo.  Ảo là cái giống như thật, nhưng không phải là thật. Ví như bản đồ không phải là lãnh thổ [1], nhưng chúng ta vẫn cần có bản đồ để thám hiểm và phám phá lãnh thổ, cũng vậy từ-chỉ-định không phải là cái-được-chỉ-định, nhưng chúng ta vẫn có thể nương theo ảo-từ để hiểu ý của tác giả. Chúng ta thử thong thả đọc bài thơ Ảo Từ này:

về đây

cánh bướm hồ nghi

trang sách đã chết

từ di cảo đời

 

Bài thơ mở đầu bằng một lời mời gọi: “về đây cánh bướm hồ nghi”.  Ai là “cánh bướm hồ nghi”?  Bướm là loài suốt cả đời luôn bay từ hoa này đến hoa khác để tìm “cái đẹp”.  Vì sao còn mãi kiếm tìm, vì sao còn hồ nghi?  Có phải cái này là cái đẹp nhất chưa?  Hay còn có cái khác đẹp hơn thế nữa? Phải chăng “cánh bướm hồ nghi” là hình ảnh ẩn dụ cho tất cả những tâm thức đang còn dong ruỗi tìm kiếm một cái gì đó.  Cái được tìm kiếm của những “cánh bướm hoài nghi” có thể là cái chân-thiện-mỹ, tư tưởng uyên áo, hạnh phúc, chìa khóa thành công, tình yêu, sự giác ngộ?  Bị thôi thúc bởi sự tìm kiếm, tâm thức đó luôn luôn phải học hỏi. Sự học hỏi này đa phần từ những tiền nhân qua trang sách. Nhưng mà sách vở rốt ráo chỉ là những ảo từ! Và hỡi tất cả những “cánh bướm hồ nghi”, xin hãy về đây và lắng nghe sự thật rằng: “trang sách đã chết từ di cảo đời”!

Đây có lẽ là một tuyên bố sấm sét: Hỡi tất cả những tâm thức còn tìm kiếm một cái gì đó qua phương pháp tầm chương trích cú. Xin hãy nghe cho rõ: trang sách đã chết từ di cảo đời!  Đời! Cái-Đang-Là bất sinh bất diệt, vô thủy vô chung, không gián đoạn này làm sao có thể tìm thấy trong những trang giấy chết kia?

Nhưng có phải tác giả tuyệt đối phủ định vai trò của ngôn-ngữ-ảo-từ chăng? Không, ngược lại là đằng khác, vai trò của ngôn ngữ là sự mở ra:

mở ra áo chữ không lời

lả lơi hồ thủy rụng rời thúy vi

ồ.  hoa muộn

nỗi diên trì

làm sao về kịp bước đi

của miền

 

Khi ta đọc một bài thơ hay và đẹp chứa đựng những tư tưởng thâm sâu về bản chất của ngôn ngữ và Thi Ca như là bài thơ này chẳng hạn, thì đó chính là lúc trang giấy chết kia thực hiện đúng chức năng của nó, tức là mở ra những ảo từ uyên áo: những áo chữ không lời.  Chính những chữ, những lời uyên áo đó, những ảo từ đó là chất liệu hàm chứa cái không-thể-diễn-đạt-được-bằng-lời, thường nằm ở giữa hai dòng chữ, nhất là khi đọc giả nhắm mắt lại để tư duy về cái vừa được đọc.

Bài thơ vì thế nó mở ra một cổng trời mới, một không gian mới cho những kẻ chiêm nghiệm chịu chơi bước vào. Nó mở vào một thế giới không lời. Cánh cửa mở vào thế giới này chính là những ảo từ, những áo chữ được thiết lập một cách khéo léo bởi Thi Sĩ.

Vượt qua ảo từ, vượt qua áo chữ để vào không gian mới của sự chiêm nghiệm đọc giả có thể thấy gì?

Có thể là những “lả lơi hồ thủy” có thể là những “rụng rời thúy vi” của kiếp sống mà có thể ta chưa kinh nghiệm qua.

Độc giả cũng có thể vượt qua không gian thời gian để sửng sốt nhìn lại “nỗi diên trì” của đóa hoa mai nở muộn sau một đêm giá rét của Thiền Sư Mãn Giác năm xưa. Và bài thơ “Cáo Tật Thị Chúng” của Thiền Sư bất chợt hiện ra trong tâm thức của người đọc:

Xuân khứ bách hoa lạc,

Xuân đáo bách hoa khai.

Sự trục nhãn tiền quá,

Lão tùng đầu thượng lai.

Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận,

Đình tiền tạc dạ nhất chi mai. [2]

Ồ đóa hoa mai nở muộn, Ồ một “nỗi diên trì” mong cho mùa xuân còn ở lại mãi mãi với nhân gian! Nhưng nào có được đâu vì lẽ đương nhiên dĩ nhiên là “Xuân đi, trăm hoa rụng”.  Thấu cảm “nỗi diên trì” của hoa mai, thì đồng cảm được với bao nhiêu công trình, bao nhiêu ước vọng dã-tràng-se-cát của nhân gian trong đó có chính chúng ta. Tất cả chúng ta đều đang cố “diên trì” một điều gì đó!  Nhưng sự cố gắng đó chắc chắn sẽ chuốc lấy thất bại.  Cho dầu “nỗi diên trì” của hoa mai nở muộn có thống thiết tới đâu cũng không về kịp bước đi của miền!

 

“Ồ hoa muộn, nỗi diên trì” là một câu thơ tuyệt đẹp trong cảnh giới áo-chữ-không-lời của Thi Ca mà những ảo từ của Thi Sĩ Hoàng Xuân Sơn có thể dìu tâm thức chúng ta vào trong đó. Nói gì tới một cánh hoa mai nở muộn chính cuộc sống chúng ta đây là một “nỗi diên trì” của con dã tràng se cát trên biển Đông. Mùa Xuân qua đi một trăm cánh hoa: tất cả sẽ rụng xuống, diên trì hay không diên trì? Tất cả đều phải rụng xuống! Vì sao phải rụng xuống? Vì để cho “xuân đáo bách hoa khai”!

Như vậy hành động đúng đắn và phù hợp nhất về nỗi diên trì của hoa và của chính chúng ta là gì? Xin hãy đọc tiếp khổ thơ cuối:

một lần hồn đá tịnh liên

cầm im sắc náo cho phiền lụy thôi

một mai tình nhớ non đồi

thì phiên tóc trắng

cũng lơi nhẹ

b

      u

           ồ

                n

(((

 

Bị ném vào một cuộc bình sinh mà tất cả những gì chúng ta nổ lực tận sức “diên trì” đều rốt ráo tàn lụi trước “bước đi của miền”. Không gian và thời gian sẽ tàn hủy tất cả. Bất cứ thứ gì ta bám víu vào sẽ tàn lụi, nỗi diên trì của chúng ta cũng mong manh như cánh hoa mai cuối mùa nở muộn năm xưa trước đình chỉ chờ một cơn gió thoảng qua là sẽ rơi rụng mất.

Như vậy tất cả nỗi diên trì là không cần thiết, là công sức dã tràng. Tốt hơn hết là ta hãy thấu cảm nỗi diên trì và sự bất lực hoàn toàn của chính nó. Chúng ta hãy giữ cho tâm hồn chúng ta bất động như “hồn đá tịch liên”. Vâng chỉ một lần thôi, một lần do phép lạ hay lòng quyết tâm dõng mãnh nào đó trợ lực, chúng ta buông bỏ tất cả, buông bỏ cái vô tích sự của nỗi diên trì và kinh nghiệm trạng thái “hồn đá tịch liên”. Hồn đá tịch liên đó có khả năng “cầm im tất cả sắc náo bên trong lẫn bên ngoài đưa tâm thức chúng ta trở lại trạng thái trạm nhiên thường tịnh, và kết quả là: tất cã phiền lụy đều thôi quấy rầy chúng ta nữa. Sự vô ích và vô nghĩ của nỗi diên trì được nhận ra rốt ráo!  Phiên tóc trắng cũng vì thế mà lơi nhẹ buồn. 

Giải pháp “hồn đá tịch liên” với tác dụng “cầm im sắc náo cho phiền lụy thôi” là giải pháp tối ưu cho cuộc bình sinh, nó tương phản với sự thất bại não nề do nỗ lực “diên trì” mang lại. Nhìn từ khí cạnh này việc “cầm im sắc náo cho phiền lụy thôi” tương đối gần gũi với giải pháp “Let it Be” [3] của the Beatles, hay là giải pháp “Tuổi thơ Em có buồn nhiều: Thì xin hãy để bóng chiều đi qua” trong bài thơ Áo Xanh của Thi Sĩ Bùi Giáng [4].

Bài thơ Ảo Từ của Thi Sĩ Hoàng Xuân Sơn là một bài thơ hay, tư tưởng rất uyên áo, xử dụng điển tích rất tuyệt vời, ngôn ngữ bình dân và ảo diệu. Bài thơ mở ra những “áo chữ không lời” mời gọi độc giả gây cấn chịu chơi vào trận chiêm nghiệm sự giao thoa tư tưởng kim cổ và kinh nghiệm tự thân. Bài thơ này giúp chúng ta thiết lập một cái nhìn và một thái độ sống có khả năng “cầm im sắc náo cho phiền lụy thôi” và giúp cho phiên tóc trắng của chúng ta bây giờ hay sau này cũng lơi nhẹ buồn.  Xin cảm ơn Thi Sĩ Hoàng Xuân Sơn và Thi Phẩm Ảo Từ. 

Ghi Chú:

[1] Quan hệ bản đồ - lãnh thổ mô tả mối quan hệ giữa một đối tượng và sự thể hiện của đối tượng đó, như trong mối quan hệ giữa lãnh thổ địa lý và bản đồ của nó. Nhà khoa học và triết học người Mỹ gốc Ba Lan Alfred Korzybski nhận xét rằng "bản đồ không phải là lãnh thổ" và "từ ngữ không phải là sự vật", gói gọn quan điểm của ông rằng một sự trừu tượng bắt nguồn từ một cái gì đó, hoặc một phản ứng đối với nó, không phải là bản thân sự vật. . Korzybski cho rằng nhiều người nhầm lẫn giữa bản đồ với lãnh thổ, tức là nhầm lẫn giữa các mô hình thực tế với chính thực tế. Mối quan hệ cũng đã được thể hiện trong các thuật ngữ khác, chẳng hạn như "Thực đơn không phải là bữa ăn" của Alan Watts.

[2] Bài Thơ Cáo Tật Thị Chúng rất nổi tiếng của Thiền Sư Mãn Giác (滿覺), 1052 – 1096, là một thiền sư Việt Nam thuộc đời thứ 8 của dòng thiền Vô Ngôn Thông. Sư nối pháp Thiền sư Quảng Trí và truyền tâm ấn lại cho đệ tử là Bản Tịnh. Với bài thơ "Cáo tật thị chúng", ông được nhiều người coi là một nhà thơ đại biểu của dòng văn thơ Lý – Trần

[3] Let It Be là bài hát nổi tiếng của ban nhạc The Beatles phát hành năm  1970. Trong lời bài nhạc này có đoạn: “When I find myself in times of trouble, Mother Mary comes to me, speaking words of wisdom, let it be. And in my hour of darkness she is standing right in front of me, speaking words of wisdom, let it be”

[4] Bài thơ Áo Xanh trong thi tập Mưa Nguồn của Thi Sĩ Bùi Giáng:

Lên mù sương xuống mù sương

Bước xa bờ cỏ xa đường thương yêu

Tuổi thơ em có buồn nhiều

Hãy xin cứ để bóng chiều bay qua

Biển dâu sực tỉnh giang hà

Còn sơ nguyên mộng sau tà áo xanh



Tuesday, February 11, 2025(View: 608)
Hội Đồng Hương Biên Hòa vừa có buổi họp mặt mừng Tân Niên Ất Tỵ 2025 vào sáng Chủ Nhật, 2 Tháng Hai, nhằm Mùng Năm Tết,
Tuesday, February 11, 2025(View: 1953)
Nước Mỹ vừa có một ngày chủ nhật hạnh phúc bình an, ngoài đường vắng vẻ, không có tai nạn xe cộ, không có đấu đá chính trị. Thể thao đúng là một trong những điều kiện để người ta đoàn kết,
Sunday, February 9, 2025(View: 482)
Vào thời mà các cụ ta còn mặc áo dài đội khăn đóng thì thế nào vào dịp tết, nhà nào cũng có một hai câu đối tết viết trên giấy đỏ thắm để treo trong nhà.
Monday, January 27, 2025(View: 744)
Cái Tết thứ hai trong trại cải tạo lặng lẽ trôi qua trong nỗi nhớ thương gia đình quay quắt. Không biết ngày nào tôi sẽ được thả về với vợ con để đón một cái Tết sum họp tràn đầy hạnh phúc.
Monday, January 27, 2025(View: 822)
hy vọng luôn lấp lánh như vì sao trong lòng đêm sâu thẳm của người thi sĩ… nhưng với sự hiểu biết khoa học, lòng tin tưởng, hy vọng vươn cao, loài người tin rằng một ngày nào đó mình sẽ đến được với vì sao.
Wednesday, January 22, 2025(View: 1494)
Tuổi già xồng xộc đến thì mình đón lấy nó với nụ cười chấp nhận sự thật. Vui hay buồn là do mình, người già nhưng tâm hồn trẻ trung sẽ cảm thấy đời vẫn còn đẹp lắm. CHÚC MỪNG NĂM MỚI
Sunday, January 19, 2025(View: 1233)
Vào những năm cuối thập niên 90s, trong thời gian còn ở quê nhà, tôi đã từng thưởng thức những món ăn ngon, tuy rất bình dân, đơn giản nhưng đã để lại cho tôi nhiều ấn tượng tốt,
Tuesday, January 14, 2025(View: 1486)
Giờ đây Trước làn hương khói quyện Chúng tôi cúi đầu thương tiếc Những Anh Hùng nghìn thu bất diệt Hồn hiển linh mong về chứng giám…
Wednesday, January 8, 2025(View: 914)
Dù kim đồng hồ không thể quay ngược tôi vẫn liên tưởng hình ảnh của chị trước sân trường Ngô Quyền ngày nào
Wednesday, January 1, 2025(View: 1881)
Mùa Christmas gần kề, chúng tôi đều nhận được những lời chúc tốt đẹp của ban lãnh đạo và lúc nào cũng không quên câu phải cẩn thận với người lạ.
Thursday, December 26, 2024(View: 2970)
Sau những câu chuyện vui vẻ chúng tôi bắt đầu vào tiệc. Chồng tôi rót rượu Champagne ra ly mời mọi người khai vị trong tiếng nhạc Giáng Sinh ngân vang rộn rã ...
Thursday, December 26, 2024(View: 1825)
Những buổi tối cuối tuần sau buổi hẹn hò, anh đưa cô về, trong xe của anh vẫn còn vương vấn mùi thơm nhè nhẹ, cho anh một cảm giác nhớ thương thật dễ chịu.
Thursday, December 26, 2024(View: 2471)
Tôi lắng nghe những bài thánh ca đêm Noel với sự trân trọng, tôi thấy lòng mình lắng đọng lại khi ngắm nhìn tuyết trắng rơi rơi vào đêm Giáng Sinh
Tuesday, December 24, 2024(View: 1859)
Gần 50 năm đã trôi qua kể từ ngày 5/1/1975, nỗi ray rứt trong lòng tôi nay chợt đến nhứt là khi nhìn về đất nước thấy cảnh đảo điên của xã hội, băng hoại của văn hoá..
Thursday, December 19, 2024(View: 2392)
Đối với thanh niên thời nay chắc chẳng ai biết đến Pelé. Trái lại vào thời tôi còn đi học vào những thập niên sáu mươi, bảy mươi của thế kỷ trước ở Việt Nam và có lẽ cả thế giới không ai mà không biết
Thursday, December 19, 2024(View: 4129)
Mặc dù đã trãi qua mấy trăm năm với bao diễn biến thịnh suy theo dòng lịch sử, ngôi Thánh đường Kẻ Sặt năm xưa vẫn không thay hình đổi dạng. Đó chính là hình ảnh không bao giờ phai nhạt trong ký ức tuổi thơ tôi.
Thursday, December 19, 2024(View: 3247)
Nhân việc nhà thờ Đức Bà tại Paris, thủ đô nước Pháp được tái khánh thành hôm 8 tháng 12 - 2024 sau năm năm sửa chữa, tôi nhớ lại ngày nhà thờ bị cháy mà tôi được xem qua màn ảnh vào thời điểm đó.
Wednesday, November 27, 2024(View: 6752)
Nhân mùa lễ tạ ơn của nước Mỹ tôi xin cảm ơn tất cả. Xin chúc mọi người luôn vui khỏe trong tấm lòng chân thành biết nhớ ơn, tạ ơn và mở rộng lòng thi ân nếu có thể.
Wednesday, November 27, 2024(View: 2261)
Hằng năm, con dân và thân hữu Biên Hòa quy tụ để cử hành Lễ Vía Đức Ông rất long trọng tại Biên Hòa (Việt Nam), San Jose (California) và Houston (Texas).
Tuesday, November 26, 2024(View: 2208)
trong mùa lễ Tạ Ơn này tôi chúc người thân, bạn bè và các em học trò cũ của tôi ở xứ Cờ Hoa hưởng những ngày sum họp đầm ấm với gia đình.