Nguyễn-Xuân Hoàng - SỔ TAY THÁNG TÁM, 1999

SỔ TAY THÁNG TÁM, 1999

Người đàn ông sexy nhất nước Mỹ

Trong ba cuộc chia tay, có lẽ cuộc chia tay của John F. Kennedy Jr. (1960-1999) được xem là chấn động nhất, không chỉ trên toàn nước Mỹ, mà còn được cả thế giới quan tâm theo dõi, hậu chấn của nó cũng mạnh không thua gì cái chết của Công nương Diana nước Anh trước đây. Chiếc phi cơ của ông bay trong đêm tối , chở theo bà vợ và bà chị vợ đã bay chuyến bay cuối cùng vào bóng đen của biển cả. Trên nhiều tờ báo cũng như trên truyền hình, và trên mạng lưới điện toán mấy ngày qua, nhiều lần người ta được xem lại hình ảnh chú bé John-John trong chiếc quần ngắn, áo choàng xanh, đứng thẳng người trong ngày sinh nhật lần thứ ba của chú để chào chiếc quan tài mang thi hài của người cha thân yêu ra đi. Cái chào tay mà ký giả Michael Powell của tờ Washington Post viết là "một cử chỉ tự nó đã làm rạn nứt thêm những trái tim đã tan vỡ." Chú bé ấy lớn lên trở thành một thiếu niên phơi phới "ném bắt những chiếc đĩa nhựa frisbee tại Công viên Central Park. Rồi thành người thanh niên trượt băng ẵm được một cô vợ tuyệt đẹp. Con người mang dòng điện 100,000 megawatt từng đọc bài diễn văn khiến cho cả hội trường phải đứng dậy vỗ tay trong kỳ Đại hội đảng Dân Chủ tại Atlanta năm 1988, người từng được tờ People phong là người đàn ông sexy nhất thời đại, đồng thời người bị trêu là "bảnh thế mà thi rớt kỳ thi đầu tiên vào luật sư đoàn," người từng làm chủ bút sáng lập một tạp chí chính trị mà phi-chính-trị, tờ George, năm 1995, nhưng lại tinh nghịch cưỡng lại sự mời gọi của chính trường bầu bán. Trong số ra mắt tờ George, John F. Kennedy Jr. viết: "Như một khán giả đã được thấy trong cuộc đời mình cuộc trình diễn của những con rối khổng lồ, có thể biến công chúng bên ngoài thành những biểu hiệu không có nét nào giống họ, tôi hy vọng là chúng tôi sẽ cung cấp được một cái gì đó hữu ích hơn."

Trong lịch sử của đất nước Hiệp Chủng Quốc chắc chắn người ta không bao giờ đem so sánh ông với thân phụ của ông, cũng như người chú Robert F. Kennedy của ông, nhưng nói theo nhà báo Mike Antonucci của tờ San Jose Mercury News thì cái chết của John F. Kennedy Jr. dẫu sao cũng "vẫn là một phần của bài thơ buồn, mang đủ những tính chất của một lời nguyền muôn thuở." Lời nguyền muôn thuở nào? Của ai? Tại sao?Không thấy tác giả bài báo viết. Nhưng người ta nhìn lại số phận của những con người trong đại gia vọng tộc Kennedy này không khỏi đặt câu hỏi: Tại sao những cái chết khủng khiếp như thế. Từng người, từng người lần lượt ra đi, như những giọt máu cuối cùng từ cơ thể của một sinh vật khổng lồ bị vắt kiệt và từ từ ngã xuống. Đi tìm lời giải thích cho những cái chết tưởng là dễ hiểu một cách khó hiểu người ta đã gặp phải một bức tường màu đen của vô ngôn.

Nếu cái chết của Mẹ Teresa là một sự pha trộn của một định mệnh đầy ý nghĩa thì liệu có thể nào nói được rằng cái chết của John F. Kennedy Jr. là "một sự pha trộn lạ lùng của cái vô nghĩa và định mệnh" như cách nói của Mike Antonucci không?

Vĩnh biệt John F. Kennedy Jr. (1960-1999), vĩnh biệt Carolyn Bessette Kennedy (1965-1999). Cả nước Mỹ đang để tang cho sự ra đi của vị Hoàng tử sau cùng của Hiệp Chủng Quốc cuối thế kỷ XX.

Tác giả The Godfather và dịch giả Bố Già

Một buổi sáng tháng Chạp năm 72, một người đàn ông gầy ốm, mặt nhỏ choắt, mặc chiếc sơ mi màu cháo lòng, tay áo thả dài xuống lấp cả hai bàn tay, bước vào toà soạn Văn ở đường Phạm Ngũ Lão Sài Gòn. Mai Thảo giới thiệu với tôi anh là Tú tức Ngọc Thứ Lang, dịch giả cuốn Bố Già của Mario Puzo. "Mình đi uống cà phê đi!" Mai Thảo rủ cả hai chúng tôi. Quán cà phê nhỏ nằm bên hông toà soạn của bà Tư (tôi không nhớ tên bà có đúng là bà Tư không, nhưng tôi nhớ bà là người Nam rất dễ tính, xởi lởi và hệch hạc. Bà vẫn thường cho tôi ghi sổ nợ để cuối tháng trả một lần cho tiện, mặc dù tôi ít khi được dịp trả nợ, vì Bố già Vượng luôn luôn "thanh toán hộ" tôi trước kỳ hạn.) Thường tôi vẫn ra ngồi cà phê sáng ở quán Cái Chùa với Huỳnh Phan Anh, Nguyễn Đình Toàn, chỉ hôm nào không ra ngồi ở Quán Cái Chùa, chúng tôi mới ăn sáng ở quán bà Tư. Aên sáng ở đây không có gì khác hơn là bánh mì hột gà (ốp la hay ô mơ lét) và cà phê (đen hay sửa). Quán nhỏ nằm bên hông nhà của một con hẽm, hình như là tiệm ảnh sát bên toà soạn Văn. Con hẽm rất hẹp, chỉ vừa cho một chiếc xe Honda ra vào một chiều. Quán chỉ có hai ba chiếc ghế lèo tèo, loại ghế cao đóng bằng gỗ tạp. Ngọc Thứ Lang ít nói. Và Mai Thảo hôm đó cũng không nói gì nhiều. Chưa uống hết ly cà phê, anh Ngọc Thứ Lang là người đứng dậy trước dợm bước đi, tôi thấy Mai Thảo đứng dậy theo kín đáo dúi vào tay Ngọc Thứ Lang mấy tờ giấy bạc. Đó là lần đầu tiên và lần duy nhất tôi gặp dịch giả Bố Già. Tôi không có cơ hội nào khác để gặp anh. Tôi đọc cuốn Bố Già bản tiếng Việt của Ngọc Thứ Lang và cuốn sách đã lôi cuốn tôi mạnh mẽ. Thời gian đó tôi đang thực hiện một loạt bài dưới tên Nhà Văn Ở Phút Nói Thật, phỏng vấn các nhà văn Doãn Quốc Sĩ, Võ Phiến, Mai Thảo, Bùi Giáng, Viên Linh , Nguyễn Mạnh Côn,... Bỗng nhiên tôi thấy muốn phỏng vấn một người dịch là Ngọc Thứ Lang. Bố Già Nguyễn Đình Vượng, chủ nhiệm tờ Văn cười bảo tôi, phỏng vấn chi người dịch Bố Già, cứ phỏng vấn trực tiếp Bố Già có hơn không. Bởi vì tôi vẫn thường gọi ông là Bố Già mà! Tuy nhiên thời gian đó có quá nhiều việc phải làm nên tôi quên bẳng chuyện đi tìm anh để hỏi vì đâu anh nắm bắt được cái ngôn ngữ kỳ lạ của thế giới mafia như thế.

Cuộc chiến Việt Nam chấm dứt mà chúng tôi vẫn chưa được xem Bố Già trên màn ảnh lớn. Bố Già Nguyễn Đình Vượng thì đã mất trước đó một năm. Gia đình, bạn bè thì đã ly tán. Cả thành phố chìm trong bóng tối. Tôi quên mất Bố Già Mario Puzo. Tôi cũng không nhớ có một người tên là Ngọc Thứ Lang đã dịch cuốn Bố Già tuyệt hay.

Năm 1986 từ Bataan Phi Luật Tân đến Mỹ tình cờ tôi được xem cuốn video Bố Già. Tôi có cái cảm giác giống như anh Hoàng Hải Thủy, cuốn phim không lôi cuốn tôi như khi tôi đọc sách, mặc dù đó là một trong những tác phẩm lớn của điện ảnh Hoa Kỳ. Sự chờ đợi quá lâu đã làm tình cảm người ta nguội lạnh chăng? Tôi không tin là như thế. Bởi vì, có những tác phẩm, như cuốn Bác Sĩ Jhivago, sau bao nhiêu năm giờ đây xem lại vẫn làm trái tim tôi rung động như mới ngày nào vừa mới gặp người đàn bà định mệnh Lara từ cuốn tiểu thuyết của Boris Pasternak bước lên màn ảnh và khuôn mặt đam mê quyến rũ ấy cứ theo đuổi tôi mãi suốt những tháng năm trong đời mình.

Thời gian đã cắt bỏ một góc trí nhớ này, ráp nối một mãnh ký ức khác. Miếng bánh tráng nướng dòn trong tô Mì Quảng bao giờ cũng làm sống lại trong tôi cái hình ảnh dịu dàng của mẹ tôi một buổi chiều ngồi trước sân nhà trên tỉnh lộ Mười Ba ngó qua khoảnh sân banh ngập cỏ với cái khán đài không mái che và những hàng ghế gỗ xộc xệch long đinh ván cong lên hay đã gẫy.

Và cái bản tin tôi đọc được hồi đầu tháng cho biết tác giả The Godfather đã qua đời hôm 1 tháng Bảy tại thành phố Bay Shore, New York, thọ 78 tuổi, đã làm tôi nhớ lại hình ảnh người đàn ông gầy gò, chiếc sơ mi màu cháo lòng, hai tay áo dài thòng che lấp hai bàn tay, một buổi sáng nào đã bước vào toà soạn tạp chí Văn trên đường Phạm Ngũ Lão. Bây giờ anh ấy ở đâu, người dịch giả tài năng ấy? Hoàng Hải Thủy nói Ngọc Thứ Lang mất cách nay cũng đã 20 năm rồi. Sau 1975, hai nhà xuất bản ở Việt Nam giành nhau in lại bản dịch Bố Già của anh, giờ đây không phải trả tiền bản quyền người dịch nữa. Một nhà xuất bản Việt ở hải ngoại cũng đã in Bố Già và nay cũng miễn chi tiền bản quyền cho Ngọc Thứ Lang.

"Mario Puzo, tác giả The Godfather, tiểu thuyết best-seller từng bán đến 21 triệu quyển, qua đời ở nhà riêng trong thàmh phố Bay Shore, New York, ngày Một tháng Bảy 1999, thọ 78 tuổi, có năm con, chín cháu. Ngọc Thứ Lang, dịch giả Bố Già, qua đời ở trại Lao Cải Phú Khánh năm 1979, chưa đầy 50 tuổi, khôâng vợ, không con."

Theo trí nhớ Hoàng Hải Thủy thì ông đã gặp Nguyễn Ngọc Tú tức Ngọc Thứ Lang, công tử Bắc Kỳ vào năm 1951 tại Sài Gòn. Đó là năm mà cả hai ông đều mới ở tuổi đôi mươi. Thế nhưng ở vào tuổi đó Tú đã là người chơi trội hơn Hoàng Hải Thủy nhiều: Đánh roulette ở sòng bạc Kim Chung và hút thuốc phiện. Năm 1955, mới chừng 25 tuổi, Nguyễn Ngọc Tú đã kiếm được nhiều tiền. Anh in và bán quyển Tại Sao Tôi Di Cư cho Bộ Thông Tin chính phủ Việt Nam Cộng Hoà thời bộ trưởng Phạm Xuân Thái. Năm đó Nguyễn Ngọc Tú có trong tay cả trăm ngàn đồng, một số tiền rất lớn thời bấy giờ. Anh ăn diện như một tay chơi thứ thiệt: áo sơ mi hàng nhập từ Paris sang chỉ có trong một cửa tiệm trên đường Tự Do, đồng hồ vuông mặt đen, mũ mossant, cặp da, máy chữ, hút thuốc lá Phillip Morris vàng loại King size, bật lửa Dupont, cơm Tây, rượu chát,... Vào giai đoạn đó, Nguyễn Ngọc Tú gặp tình yêu. Nhưng mối tình trắc trở. Người yêu anh tự tử và cuộc đời anh bắt đầu xuống dốc không phanh. Anh nằm luôn trong căn nhà bán thuốc phiện ở hẽm Monceaux, Tân Định. Ăn, hút và ngủ luôn trong nhà đó . Để có tiền hút, Tú bán dần đồng hồ, máy chữ, cặp da,... Anh trở thành người nghiện hút nặng. Những năm 70 anh viết cho tuần san Thứ Tư của Nguyễn Đức Nhuận và nhiều báo khác với bút hiệu Ngọc Thứ Lang. Khi Nguyễn Đức Nhuận đưa cuốn The Godfather cho Ngọc Thứ Lang dịch, anh đã chọn tên Bố Già cho bản dịch của mình. Và cuốn sách trở thành tác phẩm ăn khách của Sài Gòn những năm 71, 72. Năm 1976, anh bị bắt đi phục hồi nhân phẩm trên Bình Triệu. Trung tâm cai ma túy nằm trong toà nhà Tu viện Fatima. Một nữ ký giả ngoại quốc đến thăm Trung Tâm ngạc nhiên khi biết Nguyễn Ngọc Tú, một con người thân tàn ma dại đang đứng trước mặt mình là dịch giả cuốn The Godfather của Mario Puzo. Cô nhà báo không tin. Và anh được phép về Sài Gòn mang cuốn sách dịch lên Trung Tâm cho cô ký giả thấy là thật.

Người ta còn nhớ khi cuốn tiểu thuyết viết về tổ chức Mafia ở Hoa Kỳ của Mario Puzo được Ngọc Thứ Lang chuyển ngữ vào năm 1972 dưới tên Bố Già lập tức, như tác phẩm nguyên bản của nó, Bố Già trở thàønh cuốn sách ăn khách nhất thời bấy giờ, mặc dù đó là thời điểm mà cuộc chiến Việt Nam đang bước vào những giây phút ác liệt nhất, thời mà Phan Nhật Nam viết Mùa Hè Đỏ Lửa.

Người Sài Gòn rất mê cuốn tiểu thuyết Bố Già, và chờ đợi xem cuốn phim thực hiện theo tác phẩm này, thế nhưng cho đến năm 1975, chưa người Sài Gòn nào được xem phim Bố Gia do Marlon Brando đóng vai Don Corleone. Mặc dù như lời Hoàng Hải Thủy, ngay từ đầu năm 1975, người ta đã cho nhập cảng cuốn phim này vào Việt Nam, nhưng phim vẫn chưa được trình chiếu trước công chúng. Tại sao? Hoàng Hải Thủy cho biết vì những người nhập phim còn chờ đợi ngày lành tháng tốt mới đem ra chiếu để hốt bạc. Sự chờ đợi của những con buôn ấy không bao giờ trở thành hiện thực. Cuốn phim ấy đã đi qua và mãi hơn 20 năm sau người Sài Gòn mới được xem Bố Già.

Với Mario Puzo, sau Bố Già ông vẫn không ngừng viết. Năm 1996, ông viết The Last Don - Bố Già Cuối Cùng, nhưng không mấy ăn khách, và tác phẩm cuối cùng của ông Omerta (Luật Kín Miệng) sẽ được ấn hành năm 2000, cuốn sách mà tác giả không còn cơ hội nhìn thấy mặt mũi đưá con tinh thần của mình.

Tác giả Bão Thời Đại không còn nữa

Có lẽ Trần Lê Nguyễn là một trong những người cầm bút mà tôi ít có cơ hội tiếp xúc nhất. Ở Sài Gòn, thỉnh thoảng tôi có gặp anh. Anh có đến chơi báo Văn đôi khi. Đôi khi tôi có gặp anh ở nhà Nguyễn Đình Toàn. Hình ảnh mà tôi còn ghi nhớ được về anh là một người hơi thấp, dáng chắc và khoẻ. Anh có một đôi mắt như lúc nào cũng chực cười và một mái tóc ít khi chải. Mấy người bạn ngồi ở quán Cái Chùa đường Tự Do thời đó nói anh mê cá ngựa và xì phé - như ông bạn Huỳnh Phan Anh của tôi vậy. Anh có dáng đi bương chải. Sau 75, có lần gặp anh ngồi ở một kiosque trên một con đường nhỏ cắt ngang đường Trần Hưng Đạo - hình như quán đối diện với một rạp hát cải lương Hồ Quảng - anh bảo hồi này anh bán tranh sơn mài. Anh gầy hơn xưa. Da xạm đen, đôi mắt buồn. Nhà báo Thanh Thương Hoàng trong một bài viết trên tờ Việt Mercury số ra ngày 16 tháng Bảy, 99, cho biết Trần Lê Nguyễn là người thích phiêu lưu mạo hiểm trong tình ái. Anh đã yêu một nữ môn đồ của Chúa, một người thuộc dòng họ lớn ở Huế. Người nữ tu đã cởi áo dòng vào Sài Gòn sống với anh và hai người có với nhau một đứa con. Nhưng cuộc sống giữa hai người quá khác biệt, "chàng và nàng" đành chia tay. "Nàng" trở lại nhà Tu, "chàng" gà trống nuôi con. Sau 1975, người nữ tu bị đẩy ra khỏi nhà Dòng, trở lại với sống với anh và mất trong cơn bạo bệnh. Người phụ nữ sống với anh trong những ngày cuối đời là cô nữ sinh hàng xóm, chăm sóc giúp đứa con của anh và trở thành vợ anh.

Nói về những người viết kịch ở Sài Gòn, người ta vẫn nhắc đến Vũ Khắc Khoan, Phan Tùng Mai và Trần Lê Nguyễn. Nhưng trong các kịch bản Thành Cát Tư Hãn, Người Giết Tần Cối và Bão Thời Đại, tôi chỉ được đọc Thành Cát Tư Hãn và Người Giết Tần Cối. Tôi không được đọc Bão Thời Đại. Cả vở Quán Nửa Khuya là sáng tác anh cho đăng trên tờ Kịch Aûnh khoảng năm 1958-1959, tôi cũng chưa được đọc.

Một người đam mê kịch như Trần Lê Nguyễn suốt đời chỉ mong sao được một lần nhìn thấy kịch mình trình diễn trên sân khấumà cho đế chết trời vẫn chưa chìu lòng người. Môt người đánh bạc không bao giờ thắng. Khi trường đua Phú Thọ mở cửa lại, anh trở lại tìm cảm giác mạnh và anh đã đột quỵ ngay tại trường đua. Trần Lê Nguyễn tên thật Nguyễn Văn Tạo, sinh năm 1924 và mất ngày 7 tháng Bảy, 1999.

Đến Le Petit Trianon nghe nhạc Hoàng Trọng

Giữa tháng Bảy, được tham dự một buổi chiều tưởng niệm nhạc sĩ Hoàng Trọng là một niềm vui ngậm ngùi. Đó là một buổi chiều được nghe lại những hồi âm của quá khứ, được thưởng thức tiếng dương cầm bậc thầy của Nghiêm Phú Phi và những ca khúc đã lớn lên cùng tuổi trẻ tôi. Mai Hương, Kim Tước, Quỳnh Giao những tiếng hát bay dài theo năm tháng, chuyên chở những âm điệu của Hoàng Trọng, làm thành một không gian Sài Gòn xưa giưã một thành phố điện tử California.

Nghe Mai Hương với Đường Về, Kim Tước với Mộng Đẹp Ngày Xanh và Quỳnh Giao với Tôi Vẫn Yêu Hoa Màu Tím tôi khám phá ra một Sài Gòn xưa tràn ngập những âm khúc dịu dàng. Chiến tranh Việt Nam đứng bên ngoài âm nhạc Hoàng Trọng. Như những trạm dừng chân dọc theo xa lộ Nam Bắc Cali, để người lái xe có thể quành vào nghỉ ngơi trước khi đi tiếp đoạn đường còn lại, âm nhạc Hoàng Trọng chính là những rest area của xa lộ cuộc chiến Việt Nam. Âm nhạc ông không gắn liền với cuộc chiến Việt Nam (mặc dù người ta không quên ca khúc Người Tình Không Chân Dung ông đã viết riêng cho cuốn phim cùng tên), nó chỉ là những lời tình tự của những con người đang trú ẩn dưới căn hầm an toàn không nghe thấy tiếng bom dội trên mặt đất.

Bằng những lời giới thiệu cũng tràn ngập quá khứ của MC Như Hảo, với những ca khúc quen thuộc được diễn tả bằng những tiếng hát đã từng đưa Hoàng Trọng đến với người nghe, người ta nhận ra mình đang gặp lại một Sài Gòn thanh bình trên một "quê hương mới" thực sự không có chiến tranh.

Hoàng Trọng, ông Vua Tango Việt Nam, như cách nói của nhiều người là một trong những nhạc sĩ sống với âm nhạc cho đến phút cuối cuộc đời. Nghe lại nhạc Hoàng Trọng là thưởng thức lại một lần nữa những âm điệu thanh bình của một vùng trời không khói lửa đạn bom, là bước vào căn hầm trú ẩn an toàn nhất của một cuộc chiến không thương tiếc. Hoàng Trọng với ban Tiếng Tơ Đồng và trên 200 ca khúc thanh bình sẽ còn ở với chúng ta lâu hơn khi nào chúng ta vẫn còn cần bóng mát của một tàng cây hay một chiếc dù che mưa tránh nắng của một thế giới không bình yên.

NGUYỄN XUÂN HOÀNG