Danh mục
Số lượt truy cập
1,000,000

Nguyễn-Xuân Hoàng - SỔ TAY THÁNG CHÍN, 1999

02 Tháng Bảy 201410:19 CH(Xem: 2578)
Nguyễn-Xuân Hoàng - SỔ TAY THÁNG CHÍN, 1999



SỔ TAY THÁNG CHÍN, 1999



Không ai thấy những dòng sông cạn nước

Ngày 7, tháng Tám

Mặc dù mùa hè chưa qua, mấy hôm nay trời Bắc Cali đã trở lạnh. Cái nóng khủng khiếp làm chết người trên toàn nước Mỹ chỉ lướt qua nơi chúng tôi đang sống. Chưa kịp chạy đi mua một cái máy lạnh nhỏ, trời đã mát dịu trở lại. Nhưng những nhà khí tượng học cho biết khí hậu địa cầu đang thay đổi . Nước Mỹ đang bị hạn hán và cả Đông Nam Á đang ngập trong bão lụt.

Một bản tin từ trong nước cho biết: Huyện Hàm Tân, tỉnh Bình Thuận là nơi lãnh chịu hậu quả lũ lụt nặng nhất.

"Bên cầu Sông Le (bị sụp vì lũ,) trên Quốc Lộ 1A, thuộc địa bàn huyện Hàm Tân xe hơi nối đuôi nhau dài dằng dặc tắc nghẽn hàng cây số. Bên chân cầu Sông Le, một chiếc xe đò 30 chỗ ngồi bị lũ cuốn trôi xuống ruộng. Trên lộ 51 vào Hàm Tân, một đoạn đường nhựa dài 200m đi ngang thôn 1 xã Tân Xuân bị sạt lỡ mất nửa bên. Mấy căn nhà gạch kiên cố bên bờ con sông nhỏ bị nước cuốn trôi giờ chỉ còn lại cái nền trơ trọi. Dân thôn 1 bất ngờ vì nước lũ lên nhanh quá. Sáng 29 tháng Bảy, những gia đình ở ven sông thấy nước mấp mé thềm nhà, cứ nghĩ tí nữa sẽ rút, nhưng đến 11 giờ trưa nước đã ngập cao đến hai thước. Nhiều nhà và hàng chục người bị nước cuốn trôi. Hai vợ chồng cụ Phạm Rí, trên 80 tuổi, bị trôi giữa dòng nước, may bám được vào ngọn cây, chờ người đến cứu. .. Trong hai ngày 29 và 30 tháng Bảy, toàn bộ thị trấn La Gi (Bình Thuận) chìm trong biển nước. Đến sáng 31 tháng Bảy nước mới rút để lại một thị trấn toàn một màu đen bùn đất, không còn một giọt nướùc để nấu ăn tắm giặt...

Có thể nói, hầu hết các quốc gia châu Á bị chìm trong biển nước vì cuồng phong và mưa lũ. Trung quốc, Ấn Độ là những nơi bị nặng nhất, nhưng Bangladesh, Việt Nam, Nepal, Cambodia, Thái Lan, Phi Luật Tân, bán đảo Triều Tiên cũng không tránh khỏi bị thiệt hại.

Những cơn mưa dầm, hậu quả của hiện tượng thời tiết La Nina đã gây ra nạn lụt thảm thiết châu Á. Đây là hiện tượng thời tiết ngược lại và tiếp nối El Nino. Nếu El Nino nóng gây hạn hán thì La Nina lạnh và làm mưa nhiều. Ở Trung quốc 1 triệu 800 ngàn người lâm cảnh màn trời chiếu đất và 66 triệu người sống trong lưu vực sông Dương tử đang bị đe dọa trực tiếp vì nạn lụt. Ở Việt Nam, mặc dù nạn lụt đã tràn đến đồng bằng sông Cửu Long, tỉnh Bình Thuận ở phía nam Trung phần cũng đã có 36 người chết vì lụt.

Nhưng oái ăm thay, tại Hoa Kỳ, El Nino đã làm cho cả nước hạn hán. Hạn hán trầm trọng đến nỗi Thống đốc Maryland ra thông báo nếu ai tưới nước cho cỏ hay rửa xe tại Maryland trong mùa hạn hán này sẽ bị phạt sáu tháng tù và 1,000 đô la. Phải làm như vậy, ông nói, bởi vì "không ai thấy được các dòng sông đang bị khô cạn như thế nào?" Delaware, Pennsylvania, New Jersey, West Virginia, ... cũng đã ra những thông cáo tương tự. Những vườn cỏ và cây cối đang héo dần ở vài vùng nổi tiếng trên toàn quốc, như từ khu Central Park ở thành phố New York cho đến vùng đất đầy cỏ của National Mall ở Washington D.C. Lượng mưa tại sân bay quốc tế Baltimore, Washington thấp hơn lượng nước bình thường trong 12 tháng qua. Các hồ chứa nước nhân tạo ở thành phố Baltimore hiện đang chứa khoảng 41 tỷ gallons thấp hơn mức năng suất, đến nỗi Thống đốc Glendening cũng phải yêu cầu thành phố bắt đầu rút khoảng 137 triệu gallons nước mỗi ngày từ sông Susquehana. Và con sông này, chính nó, cũng đã bị cạn đi hai phần ba do hạn hán. Có nghĩa là lượng nước này cũng chỉ đủ đáp ứng cho những nhà hàng, khách sạn ở Maryland , và những vòi nước công cộng trong công viên sẽ ngưng hoạt động cho đến khi bớt hạn.

Từ những cơn mưa đẹp đẽ làm thành kỹ niệm trong Ba Mùa của Tony Bùi đến những trậân cuồng phong mưa lũ ngập trời ngập đất lôi cuốn bao nhiêu sinh mạng, nhà cửa vườn tược, hoa màu, thuyền bè,... tôi nhận ra thiên nhiên cũng như con người, cái vẻ đẹp bao giờ cũng chứa đựng trong nó một nghịch lý: sự tàn bạo.

không ai thấy những dòng sông khô cạn
không ai thấy những dòng sông ngập nước
không ai thấy sự khinh bỉ thật thà trong những nụ cười giả dối
không ai thấy những lời nói ngọt ngào
chứa những nọc độc rắn rít
....
không ai thấy bóng đen của những ngọn đèn hàng ngàn watts
không ai thấy đêm giữa trưa
không ai thấy ngày giữa tối
không ai thấy nguyệt thực giữa ngày
không ai thấy nhật thực giữa đêm
không ai thấy sự giết người trên những đôi môi quyến rũ
không ai thấy quê hương trong trái tim thù hận
không ai thấy những suy nghĩ cháy bỏng
bên trơng trái tim tưởng đã cằn cỗi
không ai thấy nỗi buồn chán dưới những khuôn mặt trẻ thơ
không ai thấy con mắt hực lửa trong những cánh tay buông xuôi
không ai thấy sự lạnh lẽo trong những lồng ngực căng phồng
không ai thấy tôi yêu em như cuồng phong mưa lũ
không ai thấy tôi nhớ em đến cạn nước những dòng sông
không ai thấy
không thấy ai
....

Tôi viết những dòng chữ ấy từ một lời phát biểu của Thống đốc Maryland. Tôi không tin đó là một bài thơ. Tôi nghĩ chúng ta đã lãng phí quá nhiều năm tháng. Tôi đã sống ít hơn là tôi đã chết. Tôi đã yêu ít hơn là tôi trái tim tôi đã có. Tôi không nhìn thấy những dòng sông đang khô cạn trong lồng ngực tôi...

Một dân tộc thi sĩ

Chúng ta vẫn thường nói mỗi người Việt Nam là một thi sĩ. Cứ nhìn những tờ báo Việt Nam, tờ nào cũng có những trang thơ. Những người cùng khổ làm thơ, những người bệnh tật làm thơ, những tiểu thư làm thơ và cả những người khỏe mạnh hạnh phúc cũng có thơ. Thơ hiện diện khắp nơi trong đời sống chúng ta. Đến nỗi những nhà làm chính trị - những thi sĩ hạng C của mọi thời đại - cũng trừng phạt chúng ta bằng những bài thơ ... dở. Thi ca là thực phẩm của một dân tộc hiền lành và rất không sợ chiến tranh.

Nhưng mới đây tình cờ đọc một bài viết trên tờ Los Angeles Times tôi giật mình thấy những điều suy nghĩ lâu nay của mình về chuyện thơ thẩn cần phải điều chỉnh lại. Một nhà thơ nổi tiếng của Nicaragua, Jose Colonel Ultrecho có lần tuyên bố: "Nếu không ai tìm được lời chứng minh nào khác thì phải nói mỗi người Nicaragua là một thi sĩ." Thậm chí, để chào bạn bè, người Nicaragua còn lớn tiếng gọi nhau là "thi sĩ". Những ngày thứ Bảy, người Nicaragua tìm đọc những bài thơ in trong các phụ trang văn chương hàng tuần. Cuối tuần họ kéo nhau đến tiệm La Casa de los Mejia Godoy nghe anh em nhà Carlos và Luis Enrique đọc thơ và hát những bài ca - trong số có nhiều bài là thơ phổ nhạc. Steven White, giáo sư ngôn ngữ tại Đại học St. Lawrence ở Canton, tiểu bang New York, cho rằng: "Tại Nicaragua, thi ca dở không thể nào tha thứ được." (Juanita Darling, Los Angeles Times)

"Thơ, chính là tất cả những gì đã và vẫn đoàn kết được đất nước Nicaragua sau 20 năm cách mạng, chống cách mạng và thối nát." Juanita Darling đã viết như vậy.

Như vậy, trên trái đất này đâu phải chỉ có một dân tộc Việt Nam yêu thơ, đâu phải cứ nói đến Việt Nam là nói đến những nhà thi sĩ. Thế giới có vô số điều kỳ lạ. Những điều mới mẻ nhiều khi thật ra đã quá cũ, những khám phá tưởng là độc đáo đôi khi cũng chỉ là một sự lập lại. Chỉ có tình yêu là luôn luôn cũ rất mới, xưa rất nay, xa rất gần, mù quáng rất sáng suốt. Nó là hòa bình và chiến tranh. Nó là yêu thương và thù hận. Nó là có gì trong khi không có gì. Nó là mẹ của mọi điều xấu xa và tốt đẹp. Nó là cùng cực của phi lý và mâu thuẩn. Nó là sống và chết... Nó là nghịch lý.

Có phải chúng ta đang sống
trong một thời đại của những nghịch lý?

Thi ca và cách mạng, Yêu và ghét, ánh sáng và bóng tối, trắng và đen, dịu dàng và tàn bạo, ... đôi khi không nằm ở hai phía, mà chỉ nằm chung một bầu trời, một mái nhà. Càng ngày đời sống càng cho thấy rõ những điều nghịch lý đang ở với chúng ta. Chúng ta không muốn sống và chúng ta rất sợ chết. Chúng ta sẵn sàng ra đi và chúng ta rất muốn ở lại. Chúng ta "là ai mà yêu quá cuộc đời này"?* Chúng ta là những sinh vật trí tuệ và sống bằng bản năng. Chúng ta đòi hỏi sự kính trọng và chúng ta ban phát những lời khinh bỉ.

Chúng ta có những tòa nhà cao hơn to hơn,
nhưng chỗ ở cho trái tim lại nhỏ hẹp hơn
Chúng ta có những xa lộ rộng hơn, nhưng quan điểm hẹp hòi hơn
Chúng ta có nhiều của cải hơn, nhưng hưởng thụ ít hơn
Chúng ta có nhiều tiện nghi hơn, nhưng có ít thời gian hơn
Chúng ta có nhiều bằng cấp hơn, nhưng kém ý thức hơn
Chúng ta có nhiều thuốc men hơn, nhưng có ít sức khỏe hơn
Chúng ta uống quá nhiều, hút quá mức, chi quá lố,
cười quá ít, lái xe quá nhanh,
giận quá mau, thức quá muộn, dậy quá mệt,
đọc quá ít, xem tivi quá nhiều.
Chúng ta tăng số của cải, nhưng lại giảm giá trị của mình
Chúng ta nói quá nhiều, yêu quá ít, ghét quá thường
Chúng ta học cách kiếm sống chứ không phải xây dựng cuộc sống
Chúng ta chỉ biết chồng chất mỗi năm vào cuộc đời
chứ không biết bổ sung cuộc đời vào mỗi năm.
Chúng ta đã đi lên mặt trăng và quay trở về,
nhưng lại cảm thấy phiền hà khi băng qua đường
gặp người hàng xóm mới đến
Chúng ta đã làm những việc to hơn chứ không phải tốt hơn
Chúng ta làm trong sạch không khí nhưng lại gây ô nhiễm tâm hồn
Chúng ta đập vỡ được hạt nguyên tử
nhưng không phá bỏ nỗi thành kiến
Chúng ta viết nhiều hơn, nhưng học ít hơn
Chúng ta dự tính nhiều hơn, nhưng thực hiện ít hơn
Chúng ta chỉ biết vội vã mà không biết chờ đợi
Chúng ta có nhiều thức ăn hơn, nhưng vẫn
không giảm bớt được những cơn đói
Chúng ta có nhiều máy điện toán hơn nhưng ít liên lạc hơn
Chúng ta có nhiều ngôi nhà sang trọng hơn,
nhưng có nhiều tổ ấm tan vỡ hơn ***

* Lời trong một ca khúc của Trịnh Công Sơn

*** Theo Trần Trọng Quốc Khanh, khai thác trên internet, TTCN, 25.7.99

Juliette Gréco trở lại sân khấu

Những năm ở Dalat là những năm hạnh phúc của tôi. Bước qua tuổi mười chín, tôi biết thế nào là tình yêu, là cô đơn, là cuồng nhiệt của tuổi trẻ. Ngôi nhà trên đường Võ Tánh, rất gần trường nữ Trung học Bùi Thị Xuân, với cái sân nhỏ, một cây ổi không bao giờ ra trái chạy ngang qua là một con đường dốc bụi đỏ, là nơi tôi đọc những trang sách đầu tiên của Heidegger, Sartre,... Những ngày mưa, đường trơn, và con dốc như một vết thương chảy máu. Đó là thời gian Hoàøng Ngọc Biên, người bạn cùng trường, trên tôi một lớp, giới thiệu dòng văn học nouveau roman của Michel Butor, Nathalie Sarraute, Alain-Robbe Grillet, Claude Simon,... đó là thời gian nhạc sĩ Hoàng Nguyên, ngồi chung lớp với tôi viết bài Ai Lên Xứ Hoa Đào, là thời gian tối tối từ tiệm bi-da Hồng Ngọc trở về khu nội trú Viện Đại học chúng tôi mở cửa những chiếc xe người ta đậu dọc lề đường Phan Đình Phùng, bóp còi ầm trời và rống lên ca khúc Nửa Đêm Ngoài Phố, kéo theo tiếng chó sủa vang rân suốt quãng đường về.

Tôi nhớ khoảng thời gian đó, Nửa Đêm Ngoài Phố có vẻ như là ca khúc được viết riêng cho một tiếng hát: Thanh Thúy. Đó là một tiếng hát ẻo lã, mềm nhão, ray rứt, nức nở, rụng rời. Tiếng hát như tiếng nấc, nghẹn ngào mà chán chường, tuyệt vọng và đầu hàng số mệnh. Đó là một tiếng hát có thể gắn vào những tĩnh từ tiêu cực và chúng tôi đã rống lên để nửa đêm ngoài phố trở thành những lời ca ngợi cuộc sống, là những tiếng cười của tuổi trẻ.

Và tiếng hát ấy bao giờ cũng nhắc tôi nhớ tới một tiếng hát kỳ lạ khác, một tiếng hát ám ảnh tôi suốt nhiều năm tháng, bởi phong cách trình diễn đặc biệt, bởi màu áo đen như bóng tối vây quanh một khuôn mặt "siêu hình": Tiếng hát Juliette Gréco. Bài Les Feuilles Mortes do Jacques Prévert và Joseph Cosma soạn chung, mà sau này trở thành bài Autumn Leaves bằng tiếng Anh, rất được nhiều người biết đến là một dấu ấn của người nữ ca sĩ huyền thoại này. Trong trí nhớ của tôi, thời học ở Dalat, Juliette Gréco gắn liền với ca khúc Sous Les Toits De Paris. Tôi nghĩ như vậy. Và trong đôi bài viết của tôi, tôi vẫn nhắc đến cô nhưng tên tuổi của cô sau những ngày ở U Minh hoàn toàn vượt khỏi ký ức tôi. Hồi đó tôi thích cô không phải vì cô là Nàng thơ của chủ nghĩa hiện sinh, không phải vì cô là bạn thân của nhà triết học Jean-Paul Sartre, của Jean Cocteau hay Boris Vian ở những quán rượu hay quán cà phê ở tả ngạn sông Seine. Tôi thích cô vì trước khi tôi say mê một nhân vật tiểu thuyết là nàng Lara của Pasternak, tôi đã yêu Gréco vì cái vẻ quyến rũ rất trí thức của người ca sĩ có giọng hát kỳ la, mặc dù khoảng cách tuổi tác đã xa hơn tôi. Tôi không ngạc nhiên khi mới đây thôi, một thanh niên 29 tuổi, sau khi nghe cô hát ở Hý viện Théâtre de l'Odéon, ngay trung tâm St-Germain của Paris đã viết cho cô rằng: "Tôi yêu những bài ca của bà. Nó đẹp đẽ và bà làm tôi cảm động. Tôi sắp sửa 29 tuổi và tôi cũng yêu bà lắm lắm. Tôi ngưỡng mộ những gì bà làm. Bà rất là hết lòng và tôi thích thế." Juliette Gréco năm nay đã 72 tuổi. Nhưng điều đó có hề gì?

Juliette Gréco nổi tiếng từ thập niên 50, 60 nhưng cô không dựa vào những bài hát cũ để thu hút những người ái mộ mới. Alan Riding trên tờ New York Times cho biết trong dĩa hát mới nhất của cô, Un Jour d'Été et Quelques Nuits, từng được đón nhận nồng nhiệt khi phổ biến vào tháng Chạp năm ngoái, cô đã hát hàng chục ca khúc do nhà soạn nhạc Jean-Claude Carrière và nhà soạn nhạc Gérard Jouannest - chồng cô - viết riêng cho cô. Tất cả những bài ca đó đều mới." Những ca khúc do Juliette Gréco trình bày, mặc dù mới vẫn rất phù hợp với truyền thống của bài ca Pháp, loại bài ca kể chuyện đặc biệt của nền âm nhạc đại chúng, trong đó lời ca cũng quan trọng như nhạc điệu. Juliette Gréco giải thích: "Những bài ca đó tiêu biểu cho nước Pháp.. Chúng tôi là một dân tộc biểu lộ tình yêu bằng những bài ca, biểu lộ giận dữ bằng những bài ca và biểu lộ ngay cả cuộc cách mạng cũng bằng những bài ca."Và những bài ca đó đang trở lại nước Pháp. Những điều tôi biết rất mơ hồ về Juliette Gréco thời học ở Dalat, bây giờ tôi nghe chính miệng cô nói: "Tôi có vẻ lạ lùng, khác người. Tôi nghĩ là tôi có một chút gì gây được cảm xúc. Ở tôi chỉ có trắng và đen. Tôi có khuôn mặt lợt lạt và đôi mắt to, đen, một mái tóc đen rất dài, thẳng, có viền. Vào thời ấy không một ai để tóc như vậy. Tôi mặc đồ đen. Tôi mặc đồ của nam giới, bởi vì những đứa con trai trong nội trú vẫn cho tôi quần áo cũ. Tôi đã phải sắn gấu quần lên, và nó trở thành thời trang." Mặc dù đã 72 tuổi, tại rạp Odéon, cô đã đứng 1 tiếng 55 phút và hát liên tục không ngừng nghĩ 25 bài ca. Và sau mỗi lần chấm dứt một buổi trình diễn tại Paris, Gréco vẫn tự hỏi không biết có phải là lần cuối cùng của mình tại đây không.

Nếu Juliette Gréco trở lại sân khấu thì tại sao Thái Thanh của những năm 50-60 không thể trở lại ánh đèn với những ca khúc mới do Phạm Duy viết? Cô Thái Thanh nghĩ sao? Và người nhạc sĩ của ngàn lời ca nghĩ sao?

NGUYỄN XUÂN HOÀNG